Travma geçirmiş beyne bir iç bakış; iyileşmeye nasıl başlayabilirsiniz?
Nüfusun yaklaşık yüzde 50’si hayatlarının bir noktasında travmatik bir olay yaşayacaktır. Travma tepkileri geniş çeşitlilik gösterebilirken herkeste Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) gelişmez. Travmanın, herkesin bilmesi gereken -özellikle de siz veya yakınınızın travma sonrası baş etmek için mücadelesi varsa- bir özelliği de beyni bazı öngörülebilir yollarla değiştirilebilmesidir.
Farkındalık kazanarak belirtilerinizi düzeltmek için tedavi arayabilir, geri kazanım için de beyninizi şekillendirebileceğiniz becerileri öğrenebilirsiniz. Ayrıca neler olduğunu bilmek son derece yardımcı olabilir çünkü geri dönüşümü olmayan şekilde hasar görmediğini, deli ya da kötü biri olmadığını fark etmene yardımcı olur. Bunun yerine travmatik bir beyni; travmatik olayların bir sonucu olarak farklı şekilde işlev gören bir beyin olarak düşünebilirsiniz. Sadece beyniniz geçmiş deneyiminiz nedeniyle değişti, tıpkı gelecekteki deneyimlerinizle de değişebileceği gibi. Başka bir deyişle, beyin bir “plastik”tir ve onu değiştirebilirsiniz.
Bilmeniz Gereken Üç Bölge
Travma beynin işlevselliğini çeşitli şekillerde değiştirebilir ancak en önemli üç değişiklik aşağıdaki alanlarda görülmektedir:
1. The prefrontal cortex (PFC), “Düşünce Merkezi” olarak bilinir
2. The anterior cingulate cortex (ACC), “Duygu Düzenleme Merkezi” olarak bilinir
3. The amygdala, “Korku Merkezi” olarak bilinir
The PFC veya düşünme merkezi başınızın üstünde ve alnınızın arkasındadır. Rasyonel düşünme, problem çözme, kişilik, planlama, empati, farkındalığımız gibi becerilerimizden sorumludur. Beynimizin bu bölgesi güçlü olduğu zaman açık düşünebiliyor, iyi kararlar alabiliyor, bilincimizin farkına varabiliyor ve böyle işleri yapabiliyoruz.
The ACC veya duygu düzenleme merkezi, prefrontal cortexin yanında ama daha derinde yer almaktadır. Bu alan (kısmen) duyguyu düzenlemek için sorumludur ve (ideal olarak) düşünce merkezi ile yakın bir çalışma ilişkisine sahiptir. Bu bölge güçlü olduğunda, zor düşünceleri ve duyguları tamamen boğulmadan yönetebiliriz. Bir iş arkadaşımıza küçümseyici, alaycı bir e-mail atmak isterken, duygu düzenleme merkezimiz bunun iyi bir fikir olmadığını bize hatırlatmada ve pişman olacağımız şeyleri yapmamamıza yardımcı olmada görev alır.
Son olarak beynimizin derinlerinde küçük bir yapı olan Amigdala, korku merkezi olarak hizmet verir. Bu subkortikal alan bilinçli farkındalığımızın veya kontrolün dışındadır. Temel işlevi gördüğümüz, duyduğumuz, dokunduğumuz, kokladığımız ve tattığımız tüm bilgileri alıp tek bir soru sormaktır; “Bu bir tehdit mi?” Tehlikeli bir tehdidin bulunduğunu tespit ederse, korku üretiriz. Bu alan aktifleştiğinde korku, tepki ve uyanık, tedbirli hissederiz.
Travmatize Bir Beyinde Neler Oluyor
Travmatize olmuş beyinler travmatize olmamış beyinlerden üç öngörülebilir biçimde farklı görünüyor:
1. Düşünme Merkezi pasifleşiyor.
2. Duygu Düzenleme Merkezi pasifleşiyor.
3. Korku Merkezi aşırı aktifleşiyor.
Bu aktivasyonların gösterdiği şey, travmatize bir beyinin genellikle “korkunç” olduğunu, yani korku merkezi de dahil olmak üzere daha ilkel alanların aktivasyonlarının yüksek olduğu anlamına gelirken, beyindeki yüksek bölgeler (kortikal alanlar olarak da bilinir) yetersiz kalıyor. Başka bir deyişle, eğer travma geçiriyorsanız, kronik stres, dikkat, korku ve rahatsızlık yaşayabilirsiniz. Ayrıca kendinizi güvende hissetme, yatıştırma veya uyuma konusunda zorlanabilirsiniz. Bu belirtilerin hepsi hiperaktif bir amigdala’nın sonucudur.
Aynı zamanda travma geçirmiş bireyler konsantrasyon ve dikkat ile ilgili zorluklar yaşayabilir ve genellikle açıkça düşünemediklerini bildirir. Bu kuşkusuz düşünme merkezinin yetersizleşmesinden kaynaklanmaktadır.
Son olarak, travma yaşayan kişiler bazen duygularını yönetemediklerini düşünecekler. Örneğin birisi onları korkutursa, şaka bittikten sonra bile hızlı bir kalp atışı yaşayabilir veya küçük can sıkıntılarının “gitmesine izin vermek” onlar için zor olabilir. Sakinleşmek ve kendini daha iyi hissetmek isteseler bile yapamazlar. Bu büyük ölçüde zayıflatılmış bir duygusal düzenleme Jennifer Sweeton – This Is Your Brain on Traumamerkezinden kaynaklanır.
Kaynak: This Is Your Brain on Trauma
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi ve acil servis klinik hemşiresidir.
Toplum ruh sağlığı, varoluşçuluk, evrimsel psikoloji, felsefe, tiyatro, tarih ve teknoloji sever.
Ruh sağlığına yönelik çeşitli hizmetlerde gönüllü olarak görev alır.
Hayat yolcusu, insan yavrusudur.
E-posta: enestapli@gmail.com
