Evlilik, doğada olmayan insanın kurduğu bir kültür kurumudur. Her kültür olayı gibi zamanla değişen, yeni biçimler alabilen, toplumsal sistemin en küçük birimini meydana getiren bu yapının, insanın kurduğu her yapıda olabileceği gibi zamanla aksayan ve düzeltilmesi gereken yönleri olabilecektir. Sorunlar devam edip düzeltilemez bir durum aldığında eşlerin birlikteliklerini sona erdirme kararı alarak boşanmaları günümüzde giderek artan sayılarda yaşanmaktadır.
Bütün etkiler için çocuğun yaşı, gelişim derecesi, o yaşa gelinceye kadar yaşadıkları, içinde bulunduğu kişilik durumu önem taşıyacaktır. Etkilenmenin biçimini, derecesini, çocukların buna karşılık olan tepkileri değiştirecektir. Her çocuğun gelişim hızı aynı olmasa da aynı yaş grubundaki çocuklar benzer özellikler taşımaktadır.
Çocukların içinde bulundukları yaşa göre bazı duygular öne çıkarak yoğun yaşanabilirken diğerleri geri planda kalıp ileriki yaşlarda etkisini gösterebilmektedir. Boşanma hiç kuşkusuz, çocukların başına gelebilecek en sarsıcı olaylardan birisi ve potansiyel olarak onların gelişmelerini ciddi bir biçimde etkileyecek bir dizi değişikliği de beraberinde getirmektedir. ‘Boşanma potansiyel bir durumdur; çünkü boşanmış bir ailenin bireyi olarak yaşamak kaçınılmaz olarak çocuklara zarar veren bir durum değildir.’ Önemli olan anne ve babanın evliliklerinin sona ermesini nasıl karşıladıkları, boşanmadan sonra hayatlarını ve ilişkilerini nasıl sürdükleri ve çocukları ile ilgilenmeye devam etmeleridir.
Çocukluk Dönemlerinde Boşanmaya Bağlı Görülen Ortak Tepkiler
Bebeklik dönemi
- Anne yoksunluğunun etkileri
- Huzursuzluk artışı
- Yeme, uyuma ve boşaltım sorunları
- Bağlanma sürecinde bozulma
Oyun çocukluğu dönemi (1-3 yaş)
- Yalnız bırakılma, terk edilme ve unutulma korkusu
- Tanıdık oyuncaklarını arama
- Sinirli ve uyumsuz davranışlar
- Ağlama nöbetleri
- Huzursuzlukta artış, sızlanma
- Regresif davranışlar (örn; başparmağı emme, boşaltım kontrolünün kaybı gibi.)
- Ayrılık anksiyetesi
Okul öncesi dönem (3-5 yaş)
- Terk edilme korkusu yaşama
- Boşanma için kendini suçlama, kendine güvende azalma
- İnsan ilişkileri ile ilgili kafa karışıklığı yaşama
- Başkalarıyla ilişkilerinde (örn; kardeşler, ebeveynler) daha agresif davranma
- Boşanmayı anlamak için fantezi kurma
Erken okul çağı (5-6 yaş)
- Kayıp, reddedilme, suçluluk ve sadakat karmaşası gibi duygular yaşama
- Cezalandırılması gerektiğini düşünme
- Kaza yapmaya eğilim
- Depresyon yaşama
- İştah kaybı, uyku bozuklukları (örn; kâbus görme) yaşama
- Bazı hislerini sözlere dökme ve boşanma ile ilgili bazı değişimleri anlayabilme
- Anksiyete ve agresyonda (saldırganlık) artış
Orta okul çağı dönemi (6-8 yaş)
- Kayıp duyguları yaşama (ebeveyn kaybı, ilgi kaybı, para ve güvenli gelecek kaybı gibi.)
- Derin üzüntü, depresyon, korku ve güvensizlik duyguları yaşama
- Terk edilme ve reddedilme duyguları taşıma
- Panik tepkileri
- Ebeveynlere kızgınlığını göstermede zorlanma
- Ebeveynlerin barışmasını çok isteme
- Daha az oynama ve dış mekân aktivitelerinden daha az zevk alma
- Okul başarısında düşme
- Akran ilişkilerinde değişme (patronluk taslama, kolay kızma ve çıkarcı olma)
- Sık ağlama, iştah kaybı, uyku bozuklukları
- Günlük rutin davranışlarında bozulma, unutkanlık
Geç okul çağı dönemi (9-12 yaş)
- Öfke duygularını gösterebilme, bir veya her iki ebeveynine çok kızma, sadakat duygularında bölünme yaşama
- Boşanma nedeniyle kendini suçlama, üzüntü, utanç, rahatsızlık hissetme
- Kayıp duygusu yaşama, yalnızlık, ebeveynlerin biri veya ikisinin iyiliği konusunda endişe duyma
- Reddedilme, terk edilme duyguları yaşama ve geleceği için endişe duyma
- Destek görmediği duygusunu yaşama, daha az bakım alıyor ve korunuyor gibi hissetme
- Konsantrasyon güçlüğü çekme ve okul performansında düşme (matematik, okuma gibi.)
- Somatik şikâyetler (karın veya baş ağrısından şikâyet etme)
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Erdim, L., & Ergün, A. (2016). Boşanmanın ebeveyn ve çocuk üzerindeki etkileri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3(1), 78-84.
- Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2), 140-161.
- Türkarslan, N. (2007). Boşanmanın çocuklar üzerine olumsuz etkileri ve bunlarla baş etme yolları. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 11(11), 99-108.
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisidir.
Toplum ruh sağlığı hemşireliği, kişilik psikolojisi, sağlık sosyolojisi ve tiyatro ile ilgilenir.
Yaşamın içerisinde kendisini arayan birisidir.
İçerik Üretim Komisyonu üyesidir.
İletişim: darkatamer@gmail.com
