Bir elinizle kendinizi boğarken diğer elinizle kendinizi kurtarmaya çalıştınız mı hiç, veya bir yere yetişmeye çalışırken giymek istediğiniz gömleğin düğmelerini bir elinizle düğmeleyip diğer elinizle açmaya çalıştığınız oldu mu, ya da bir elinizle yemek yerken diğer elinizin buna izin vermediği zamanlar yaşadınız mı? İlk bakışta bu soruları biraz garipsemiş, hatta gerçekleşmesi mümkün olmayan bilim kurgu senaryolarından bir kesit okuduğunuzu düşünmüş olabilirsiniz eğer, yabancı el sendromunu daha önce duymadıysanız.
Literatürdeki adı ile Aline Hand Syndrome yani yabancı el sendromu olarak bilinen bu nörolojik sendromda, hastalar ellerinden birinin kendi kontrolleri dışında sanki bir başkasına aitmiş gibi hareket ettiğini belirtmişlerdir. Nadir olarak görülen bu sendromu ilginç yapan nokta ise kontrolü kaybedilen elin felçli gibi cansız olmayışıdır. Tahmin edilenin aksine ellerden biri, kendine ait bir başka hayatı varmışçasına özerk iradesi ile hareket etmeye başlar. Bu durumda bir el su içmek için bardağı ağzına götürürken diğer el buna izin vermeyerek engel olabilir hatta bardağı yere atıp paramparça edebilir.
Nasıl ortaya çıktı?
Yabancı El Sendromu (YES) üzerine bilinen ilk araştırmalar 1908 yılına dayanmaktadır. Almanya’da bir kadın, gece uyurken, sol eli tarafından boğulmaya çalışıldığını söyleyerek Nörolog Kurt Goldstein’a başvurmuş, kendi elinin kendisini öldürmeye çalıştığını ve şeytanlar tarafından yönetildiğini düşündüğünü belirtmiştir. Goldstein, dikkatli ve geniş araştırmalarına rağmen beyinle ilgili çalışmaların o yıllarda oldukça yeni olması ve daha önce görülmemiş bir vaka olması gibi nedenlerden dolayı bir sonuca ulaşamamıştır. 1972’de Brion ve Jedynak bu sorunu yabancı el sendromu olarak adlandırmıştır.
Yabancı El Sendromuna Neden Olan Durumlar
Mevcut literatürde YES’e en çok yol açan nedenler; kortikobazal sendrom, serebrovasküler olaylar, Creutzfeldt Jakob hastalığı ve transkallozal veya paryetal cerrahi yaklaşımdır . Tümöre bağlı gelişen YES olguları ise oldukça nadirdir. Sarva ve ark. tarafından yapılan bir derleme çalışmasında toplam 109 makalede sadece 5 olgu tümöre bağlı YES’tir (3 astrositom,1 oligodendroglioma ve 1 glioblastoma)
YES ve Epilepsi
Beynin sağ ve sol yarım küreleri korpus kollozum denilen kalın bir hat ile birbirine bağlanır. Korpus kollozum, iki yarım küre arasında iletişimi sağlayarak hareketsel, duyusal ve bilişsel bilginin, yarım küreler arasında aktarılmasını sağlar. Beyin cerrahları 1960’lı yıllarda şiddetli epilepsiyi tedavi edebilmek amacıyla korpus kollozumu kesmeyi denemişlerdir. Oldukça başarılı sonuçlar almış olsalar da bu ameliyat birçok yan etkiyi de beraberinde getirmiştir. Korpus kollozumun kesilmesi ile beynin yarım küreleri arasındaki bütünlük bozulmuş ve bu durum da yabancı el sendromuna neden olmuştur. Örneğin sağ ve sol beyni ayrılmış bir kişi kapıyı açmak istediğinde sol eli ile kapıyı açtığı zaman olay mahallini algılayan sağ beyin açık kapıyı gördüğünde sol taraf ile bağlantı kuramadığından kapı ve kapı kolu üzerinden zaten açık olan kapının kapatılması gerektiğini yorumlayarak kapıyı kapatmaya çalışır. Böylece bir el kapıyı açmaya uğraşırken diğer elin kapamaya çalışması şeklinde bir davranışsal kargaşa ortaya çıkar.
Filmlere konu olan, dünyada nadir olarak görülüp ülkemizde ise henüz görülmemiş olan yabancı el sendromu ile ilgili güncel bilgiler şimdilik bu kadar.
Konuya Dair Film Önerisi
1964 yapımı Stanley Kubick imzalı Dr. Strangelove filmi, Peter George’nın Kırmızı Alarm (Red Alert) adlı romanından uyarlanmıştır. Bu romanda, çılgın bir komutanın nükleer bir savaş başlatma çabası ve başkalarının kendisini durdurması anlatılmaktadır. Strangelove, tuhaf kol ve bacak hareketleri sergileyen bir karakterdir. Sağ eli film boyunca istemsiz ve uygunsuz hareketlerde bulunur. Aslında, doktor diğer eli ile bu hareketleri durdurmak ister…
Kaynakça ve İleri Okumalar:
1- Biran, I., Giovannetti, T., Buxbaum, L., & Chatterjee, A. (2006). The alien hand syndrome: What makes the alien hand alien?. Cognitive Neuropsychology, 23(4), 563-582.
2- Bölükbaşı, F. H., Sarı, R., Tönge, M., Akdemir, G., & Elmacı, İ. (2016). İntrakranial Meningiomaya Bağlı Yabancı El Sendromu Olgusu.
3- Uzbay, T. (2017), Görünmeyen Beyin, İstanbul: Destek Yay., 3. bs.
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hemşirelik Bölümü 2020 Mezunudur. Klinik hemşire olarak çalışmaktadır. Nöropsikiyatri, şizofreni, kişilik bozuklukları ve psikolojik deneylere ilgili. İnsana faydalı olan her türlü etkinlikte yer almaktan, araştırma yapmaktan hoşlanır.
E-Posta : sulenureski@hipokampusakademi.com
Öyle güzel ve mükemmel bir sistemle yaratılmış ki , dışarıdan mudehale edildiğinde nelere yol açılıyor . Çok ilginç..