Merhaba Değerli Okur,
Bu içeriğimde sizlere “Mizah” kelimesinden ve mizahın psikolojik ve bedensel olarak etkileri sonucu ortaya çıkan terapötik mizahtan bahsedeceğim. Yazıma başlamadan önce gülmek sana ne hissettiriyor, mizah senin için nedir bir düşünmeni isterim. Genellikle bir şeylere gülerken veya gülümserken buluruz kendimizi. En üzgün anımızda bile tebessüm etmişizdir ya da arkadaşının sana teselli amaçlı yaptığı şakalarda bile gülebilirsin. Öfkelendiğin anda peki etrafına bağırıp kızdığın zamanda bir an komik bir durumla karşılaştığını düşün ne değişir; bir duraklamaz mısın, ses tonun düşmez mi, gevşemez misin bir anlık gülümsemeyle ruh halinde nasıl bir değişim olur. İşte tam olarak bu anlarında kendini düşünmeni istiyorum. Biraz olsun o anları zihninde canlandırıp düşündürebildiysem eğer “Mizah Nedir?” sorusuyla devam edelim.
Mizah; gerek hayatta gerekse sanat ve edebiyatta kullanımı itibariyle yaşanan gerçekliğe farklı bir bakış açısıyla bakabilen, sorgularken gülümseten, gülümsetirken düşündüren, düşündürürken farklı noktalara dikkatleri çekebilen bir anlatım tarzıdır.(Eker,2009:54). Farklı dillerde mizah; Şaka, latife, eğlence ya da ruhsal bir neşe durumu anlamlarında kullanılmıştır. Mizah malzemeleri olarak bellek, dil ve kültürü kullanır. Bu malzemeleri işlemesi sonucu ortaya çıkar. Mizah beynimizin medial prefrontal korteks ve temporal korteks loblarında aktive olur ve bizi güldüren olayı değerlendirerek tepki vermemizi sağlar. Mizah, beynin duygusal uyaranlarına karşı, orta beyin, insula, amigdala, anterior singulat korteks gibi bölgelerini aktifleştirir. Bir espri sana çok komik geldiğinde bu bölgeler daha da aktif olur. Beynin frontal lobunda bir sorun varsa eğer esprileri de anlamamız pek mümkün olmayabilir. Mizahın getirisi olan gülme bir eylemdir. Bu eylem bireyin görsel ve işitsel uyarıcıyı komik bulması sonucunda gerçekleşir. Gülmek, insana özgü bir durumdur. Gülmek bazen de psikolojik durumu yansıtır. Kaygılı gülmek, küçümseyici bir tavırla gülmek, öfke anında gülmek ve mutluluk anında gülmek bu duruma örnektir ve duygular bu şekilde dışa yansıtılır. Gülme eyleminin, hormonlarımızın değişmesi ile birlikte kan dolaşımımızda hızlanma, sindirim sisteminin rahatlaması, kaslarda gevşeme ve solunumun düzenlenmesi gibi etkileri vardır. Bu etkilerin sonucunda mizah ve sağlık alanında direkt fizyolojik bir bağ bulunması sebebiyle terapötik mizah (tedaviye yönelik iyileştirici mizah) ortaya çıkarılmıştır. Terapötik mizahın stresi azaltma, bağışıklık sistemini kuvvetlendirme, hastaların birbirleriyle iletişimini artırma, acı ve kaygıyı azaltma, negatif duyguları engelleme, pozitif bir atmosfer oluşumuna yardımcı olma açısından bireye sunacağı farklı çözüm yolları bulunmaktadır (Öğüt Eker,2014: 41). Uygulamanın hastalar üzerinde gerginliğin, stres ve kaygının etkisini azaltması özelliğinden dolayı sorunlarla baş edebilmeyi sağladığı ameliyat öncesinde ya da uygulanacak tıbbi işlemler öncesinde uygulandığında ve olumlu sonuçlar alındığı yapılan çalışmalarda da görülmüştür. Terapötik mizahın psikoterapi alanlarında da etkili olduğunu okuduğum “Psikoterapide Mizah (Zorlu,Gündüz,2019)” adlı bir makalede mizahın nasıl kullanıldığına dair örnekler verilmiş ve danışanların sorunlarını daha az ciddiye almayı öğrenmelerine hatta kendi davranışlarına gülmelerine yardımcı olduğunu belirtmektedir. Bir derlemede ise; mizahi terapilerde gülme egzersizleri, komik videolar, komik kitaplar ve fotoğraflar, şakalar, komik ses kasetleri, komedi klipleri ve çizgi filmleri, eğlenceli ve ilginç haber klipleri, komik fıkralar, dans etme, grupla birlikte şarkı söyleme, komik makaleler ve hikayeleri paylaşma, bireylerin yaşadıkları mutlu olayları paylaşma gibi tekniklerin mizahi terapide kullanılan uygulamalar arasında yer almaktadır (Başkaya, Demir,2018). Gülme ve mizah pozitif psikoloji oluşturabildiği gibi iyileşmeye de zemin hazırlar. Negatiflik karşısında pozitif durum sağlayan bu klasik tıp tedavi yöntemi olan pozitif mizahın önemli yeri olmuştur. Günümüzde terapötik mizah uygulaması yaygınlaşmamış olsa da biz kendimiz için uygulayabiliriz. Nasıl mı? Neden güldüğümüzü, gülmenin ruhsal ve bedensel etkilerinin vücudumuzda etkilerini deneyimlersek mizahın sana birçok fayda sağladığını görebilirsin. Algılarına uygun bir mizah sana kendini olduğundan daha iyi hissettirebilir. Sosyal ortamlarda etkinliğini arttırabilir. Stresin kalbine, bağışıklık sistemine ve hormonlar üzerine etkinliğini azaltabilir. Rashida Jones’un da söylediği gibi “Tebessüm, kesinlikle en iyi güzellik ilaçlarından biridir. İyi bir mizah anlayışına sahipseniz ve yaşama iyi bir yaklaşımınız varsa işte, güzellik budur.”
Değerli Okurum, son olarak içeriğimi noktalamadan önce söylemeliyim ki iyi bir mizah ruhun ve bedenin besini gibidir. Mizahın getirisi olan gülme yaşamınıza canlılık, neşe, mutluluk getirsin. Yüzünüzden gülücüklerin eksik olmaması dileklerimle…
KAYNAKÇALAR
- Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2020; 12(4):519-533
- Dört Öge-Yıl 5-Sayı 11-Nisan 2017.
- Felsefe Dünyası Dergisi, Sayı: 71, Yaz 2020, ss. 135-154.
- Folklor Edebiyat, cilt:23, sayı:92, 2017/4.
- Eker, Gülin Öğüt, İnsan, Kültür, Mizah (Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah), Grafiker Yayınları, Ankara 2009.
- Millî Folklor, 2020, Yıl 32, Cilt 16, Sayı 127.
- Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2019; 8(3):190-199.
- Başkaya,Demir, HSP 2018;5(3):453-457.
