Çözümlenmemiş Konu: Psikiyatrik Hastanın Zorla Tedavi Edilmesi

Rahime Aydın Er, Mine Şehiraltı tarafından 2010 yılında Psikiyatri Hemşireliği Dergisi’nde yayınlanan “Çözümlenmemiş Bir Konu: Psikiyatrik Bozukluğu Olan Hastanın Gönülsüz/Zorla Tedavi Edilmesi” adlı makaleye göre:

“Gönülsüz/zorla tedavi etmek” terimi bireyleri istemleri dışında hastaneye yatırmak ve orada tutmak anlamını taşımaktadır. Bu uygulama özellikle psikiyatrik bozukluğu olan hastalarda sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.

Psikiyatri hastalarının zorla tedavi edilmesine yönelik gerekçe, hastaların hastalığı ve tedaviye gereksinimi olduğunu kabul etmemelerine bağlı olarak aydınlatılmış onam veremeyecek durumda olmalarına dayandırılmaktadır. Buna bağlı olarak psikiyatrik bozukluğu olan hastaların tedaviyi reddetme hakları dikkate alınmamakta hatta hastalar gönülsüz olarak vekil onamıyla hastaneye yatırılmaktadırlar.

Gönülsüz/zorla hastaneye yatırmaya farklı ülkelerin düzenlemeleri açısından bakıldığında, bu konuda karar verici otoritenin ve hastayı hastanede tutma süresinin ülkeden ülkeye, hatta aynı ülkedeki farklı eyaletlerde değiştiği görülebilmektedir.

Zorla tedavi etmeye yönelik düzenlemelerin temelde iki ana görüşe dayandığı belirtilmektedir. İki görüşte de hastada psikiyatrik bozukluk tanısı şart koşulmakta; ilk görüş hastada tehlikeliliğin varlığına veya olasılığına, ikincisi hastanın tedavi gereksinimine odaklanmaktadır.

Aşağıdaki tabloda bazı ülkelerin psikiyatrik bozukluğu olan hastayı zorla hastaneye yatırma/tedavi etme kriterine, değerlendiren uzman sayısına ve kararı vermede yetkilendirilen kişiye ilişkin bilgiler bulunmaktadır:

Aşağıdaki tabloda bazı ülkelerin psikiyatrik bozukluğu olan hastayı zorla hastaneye yatırma prosedürlerine ilişkin bilgiler bulunmaktadır:

Türkiye’nin de, psikiyatrik bozukluğu olan hastaların zorla tedavi edilmelerine yönelik yasal düzenlenmelerin olmadığı az sayıdaki ülkelerden biri olduğu vurgulanmaktadır. Türkiye’de zorla tedavi etmeye veya yatırmaya ilişkin yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde, Türk Medeni Kanunu’nun bazı maddelerinin (Madde 10, 13, 14, 432) bu konuya ilişkin genel ilkeler sunduğu belirtilmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 432. maddesinde “akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, ağır tehlike arzeden bulaşıcı hastalık veya serserilik sebeplerinden biriyle toplum için tehlike oluşturan her ergin kişi, kişisel korunmasının başka şekilde sağlanamaması halinde, tedavisi, eğitimi veya düzeltilmesi için elverişli bir kuruma yerleştirilir veya alıkonulabilir” ifadesi yer almaktadır.

Uygulamada genellikle hukuk mahkemelerinden, kişide psikiyatrik bozukluk olup olmadığı, varsa bunun toplum için tehlike oluşturup oluşturmadığı ve bu nedenle 432. madde uyarınca hastaneye yatmasına gerek olup olmadığı konusunda rapor istendiği belirtilmektedir. Hastayı yatırma kararını veren mahkemenin kararıyla, hastanın hastaneden çıkarılabileceği ancak pratikte bunun çok uygulanmadığı ifade edilmektedir. Oğuz ve Demir bu konudaki kararların çoğunlukla hekimin kanısına bırakıldığını belirtmektedirler. Psikiyatrik bozukluğu olan hastanın zorla hastaneye yatırılmasına ilişkin gerekçeler ise hastanın suç işlemesini önlemek, kamu düzen ve güvenini korumak olarak açıklanmaktadır. Hasta zorla hastaneye yatırıldığı andan itibaren zorla tedaviye de başlanmaktadır.

Kaynak: Psikiyatri Hemşireliği Dergisi

1. Rahime Aydın Er, Mine Şehiraltı, 2010, Çözümlenmemiş Bir Konu: Psikiyatrik Bozukluğu Olan Hastanın Gönülsüz/Zorla Tedavi Edilmesi, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi Cilt I, Sayı I.

Enes Taplı

Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi.
Toplum ruh sağlığı, varoluşçuluk, evrimsel psikoloji, felsefe, tiyatro, tarih, teknoloji sever.
Ruh sağlığına yönelik çeşitli hizmetlerde gönüllü olarak görev alır.
Hayat yolcusu, insan yavrusudur.
E-posta: enes@hipokampusakademi.com