Bir önceki yazımızda ”İyileşme ve İyileşmeye Rehberlik Eden İlkelerden” bahsetmiştik. Bu yazımızda ise ”İyileşme Modellerini” ele alacağız. Keyifli okumalar.
1) Güçlü Yönler Modeli: Ruhsal hastalığı olan insanlardaki patolojiyi vurgulayan, onların semptomlarına ve problemlerine odaklanan geleneksel medikal modelin aksine; güçlü yönler modelinde her bireyin eşsiz güçlü yönlere ve yeteneklere sahip olduğu benimsenir ve problemlerinin üstesinden gelmede birey bu özelliklerinden destek alır. Girişimler, bireyin kendisi tarafından belirlenir. Toplum; kaynakların bulunduğu verimli bir arazidir. Bir kişi, yaşam deneyimlerinin ve bulunduğu çevrenin bir ürünü olduğu için, bireyin güçlü yönlerinin tam olarak değerlendirilebilmesi için bireyi bulunduğu çevrede görmek gerekir. Ciddi ruhsal hastalığı olan insanlar gelişmeye, öğrenmeye ve değişmeye devam edebilirler. Onların iyileşebileceğine ilişkin olumlu beklentiler içinde olmak gerekir. “Problem Odaklı Geleneksel Yaklaşımda” sokakta yaşayan danışan “evsiz bir danışan” olarak ifade edilirken, “Güçlü Yönlere Temelli Yaklaşım Modelinde” danışan “sokaktayken hayatta kalma becerilerine sahip bir birey” olarak kabul edilir.Güçlü yönlere dayalı uygulama; sadece bireyin değil, aynı zamanda ailenin ve toplumun da güçlü yönlerinin tanımlanması, gereksinim duyulan kişisel ve çevresel kaynakların tanımlanması ve desteklenmesi anlamına gelir. Güçlü yönler modelinin kullanımı; hastaneye yatış oranları, istihdama/eğitime ulaşma, özyeterlik ve umut gibi kişiye özgü alanlarda olumlu sonuçlar vermiştir.
2) İyileşme İttifakı Teorisi: Hümanistik felsefeye dayalı orta düzey bir ruh sağlığı hemşireliği teorisidir. Teori 6 yapıdan oluşmaktadır. Bunlar: Hümanistik felsefe, iyileşme, ortaklık ilişkisi, güçlü yönlere odaklanma, güçlendirme ve evrensel/ortak insanlık. Bu yapılardan türeyen baş etme, öz sorumluluk/kontrol ve çalışma birliği kavramları ruh sağlığı hemşireliği uygulamasına ait yapıların bir sisteme dönüşmesinde temel oluşturmaktadır.
İyileşme İttifakı Teorisi; hizmet kullanıcılara ve ruh sağlığı hemşirelerine birbirlerini daha iyi anlamaları için
büyük bir fırsat sunar. Hemşirenin diğer kişinin anlatısına/hikayesine açık olduğu karşılaşmalar, hemşirelerin
geçmişteki kendi benzer sorunlarını düşünmelerine ve kendi yaşam deneyimleri ile hizmet kullanıcıların
yaşadıkları arasındaki benzerlikleri tanımlamalarına yardım eder.
3) Kavramsal İyileşme Modeli: Modele göre iyileşme; hem kişi tarafından deneyimlenen içsel durumları
(umut, sağlığa kavuşma, güçlendirme), hem de iyileşmeye olanak sağlayan dışsal durumları (insan hakları
ilkesinin uygulanması, olumlu bir sağlığa kavuşma kültürü, iyileşme yönelimli hizmetler) ifade etmektedir.
İçsel ve dışsal durumlar birlikte iyileşme adı verilen süreci oluştururlar. Modelin amacı; sistemlerin,
kurumların ve bireylerin kullanabileceği, iyileşmeyi tanımlayan soyut kavramlarla bağlantı kurmaktır. İyileşme sürecindeki temel içsel durumlar umut, sağlığa kavuşma, güçlendirme ve ilişki içinde olmaktır.
4) İşbirliğine Dayalı İyileşme Modeli: Klinisyenlerin danışanlar ile birlikte kanıta dayalı becerileri kullanmalarına yardım eden bir model olarak sunulmaktadır. İşbirliğine dayalı iyileşme modeli; kronik veya yineleyici ruhsal bozukluğu olan bireylere yardım etmek üzere kanıta dayalı uygulamaları kullanarak, iyileşme yönelimli hizmetlere ilişkin politikaların bazı yönlerini uygulamaya koyar. Bu modelin; kanıta dayalı uygulamayı, vaka yönetimini ve psikososyal rehabilitasyona ilişkin yönetilebilir becerileri, danışanların subjektif deneyimlerinin kabul edilmesini bütünleştiren bir çerçeve sunduğu ileri sürülür.
İşbirliğine dayalı iyileşme modeli; iki kılavuz ilke, dört bileşen ve toplamda altı eğitim modülü içermektedir.
İşbirliğine dayalı iyileşme modeli kılavuz ilkeleri: Bireysel bir süreç olarak iyileşme ve işbirliği ve otonomi desteğini,
işbirliğine dayalı iyileşme modeli bileşenleri ise: Değişimin güçlendirilmesi, işbirliğine dayalı olarak gereksinimlerin
belirlenmesi, işbirliğine dayalı olarak hedeflerin belirlenmesi ve işbirliğine dayalı olarak görev verme ve izlemeyi içerir.
5) Tidal Model: Bireylere iyileşme süreçlerinde destek olmak amacıyla hemşireler tarafından geliştirilmiş bir
iyileşme modelidir. Hemşirelik uygulamalarında kişilerarası ilişkilerin önemine ve hemşire-hasta ilişkisinde güçlendirme kavramına vurgu yapar. Ruh sağlığı hemşireliği uygulamasının temeli olan bakım süreçlerine odaklanmaktadır. Tidal Model; insanların bakımlarında hemşirelerin onlara yakın olmaları gerektiğini varsayar, böylece onların da birlikte sağlık veya hastalık deneyimini keşfedebileceğini ileri sürer. Danışan, kendi iyileşme sürecine yön veren kişidir fakat hemşireler kişinin iyileşme potansiyelini açığa çıkarmasına yardım edebilirler.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Şenocak, S. , Ü. , Arslantaş, H. & Yüksel, R. (2019). Psikiyatrik İyileşmede Yeni Bir Yönelim: İyileşme Odaklı Yaklaşım. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 28(2):83-97
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi . Nöropsikoloji, psikoseksüel bozukluklar ve psikoterapi ilgi alanlı keşif sever.
Farklı durumlara, kişilere özgü olarak kullanılabilecek iyileşme modelleri. Tabii burada kendiliğin terapötik olarak kullanımı da önemli. Teknikten ziyade kurulan ilişki de iyileştirici.