Kadın Sünneti Nedir ve Ruh Sağlığını Nasıl Etkiler?

Kadın Sünneti (KS); tıbbi olmayan nedenlerle kadın dış cinsel organının kısmen/tamamen çıkarılmasını veya kadın cinsel organlarının başka şekilde yaralanmasını içeren tüm prosedürleri kapsar (Dünya Sağlık Örgütü, 2020). Literatürde Female Genital Mutilation (FGM) veya Female Circumcision olarak yer alan ve Birleşmiş Milletler tarafından KS olarak kavramsallaştırılan (Arpat, 2018) bu uygulama genellikle, bebeklik ile 15 yaş arasındaki genç kızlara geleneksel bir sünnetçi tarafından güvenli olmayan koşullarda yapılır (Dilbaz, İflazoğlu, & Tanın, 2019). Bıçak, traş bıçağı, keskin cam parçaları ve teneke kenarları kullanılarak yapılan bu işlem (Akmeşe, & Bilge, 2014) genç kızlar için yapılması gereken bir zorunluluktur ve uyulması gereken dini bir görev olarak kabul edilir (Khalaf, 2019).

Dünya çapında kadın sünneti geçirenlerin sayısı tam bilinmemekle birlikte, prevalans hakkında temsili verilerle 31 ülkede en az 200 milyon kişiye uygulandığı bilinmektedir (UNICEF, 2020). KS en çok Afrika’nın Doğu, Kuzeydoğu, Batı bölgelerinde, Orta Doğu ve Asya’daki bazı ülkelerde ve bu ülkelerden gelen sığınmacılar ve göçmen topluluklarda çoğunlukla yüksek gelirli ülkelerde yaygındır (Abdalla,  & Galea, 2019). Müslüman dünyasında ise bu uygulama Mısır, Somali, Sudan, Cibuti, Yemen ve Umman’ın bazı bölgelerinde uygulanmaktadır (Khalaf, 2019). 15-49 yaş arası kızlara ve kadınlara KS’yi en yaygın uygulayan ülkeler sırasıyla Somali (%98), Gine (%95), Mali (%89), Mısır ve Sudan (%87)’dır (UNICEF, 2020).

Dünya Sağlık Örgütü (2020) KS’ni dört şekilde sınıflandırmıştır (Şekil 1). Bunlar;

Tip 1 (Klitoridektomi); klitorisin bir kısmı veya tamamının çıkarılması,

Tip 2 (Eksizyon); klitorisin tamamı ile labia minörün bir kısmı veya tamamının çıkarılması,

Tip 3 (İnfibulasyon); klitoris çıkarılsın veya çıkarılmasın, bir tür mühür oluşturmak için labia minör ve / veya labia majoru kesip bir araya getirerek vajinal ağzın daraltılması. Çoğu durumda, labianın kesik kenarları birbirine dikilir.

Tip 4; kadın cinsel organına tıbbi olmayan amaçlarla uygulanan diğer tüm zararlı prosedürleri içerir, örneğin, iğneleme, delme, kazıma ve genital bölgeyi yakma.

Şekil 1. Dünya Sağlık Örgütüne Göre Kadın Sünneti Türleri

(Kaynak: https://www.therakyatpost.com/2020/02/10/female-genital-mutilation-in-malaysia-explained/)

Bu türler içerisinde KS’nin en ağır şekli olarak bilinen Tip 3 KS; Firavunlar tarafından bazı kavimlere ürememeleri için uygulanan bir ceza yöntemi olarak bilinmektedir (Akmeşe, & Bilge, 2014). Dünya çapında bu uygulamanın doğurganlığını artırdığı, iffetli olmaya teşvik ettiği, evlilik için fırsatları arttırdığı, kızların suç işlemesini engellediği ve kadınların cinsel arzularını azalttığı gibi yararları olduğu gerekçesiyle uygulanmaya devam etmektedir (Khalaf, 2019).  Ancak sanılanın aksine KS uygulaması kızlar ve kadınlar için sağlıkla ilgili herhangi bir yararı olmayan ve insan hakları ihlali olarak sayılabilecek bir uygulamadır (Dünya Sağlık Örgütü, 2020).

KS uygulaması sonrası kısa ve uzun dönemde birçok komplikasyon görülmektedir;

Tablo 1. Kadın Sünnetinin Kısa ve Uzun Dönem Komplikasyonları (Kaynak: Dünya Sağlık Örgütü, 2020).

Yüksek prevalanslı 27 ülkede KS uygulaması sonrası oluşan komplikasyonların tedavisi için yıllık yaklaşık 1.4 milyar dolar harcanmaktadır (yaklaşık 10.318.280.000,00 Türk Lirası) (Dünya Sağlık Örgütü, 2020). Uzun dönemde görülebilecek komplikasyonlardan biri de ruhsal sorunlardır.

KS’nin ruhsal bozukluklarla ilişkisini belirlemek amacıyla yapılan bir sistematik derlemede 16 makale incelenmiş ve sonuçta KS’nin ruhsal bozukluklara neden olabileceği bulunmuştur (Abdalla, & Galea, 2019). Yapılan bir çalışmada; KS geçirmemiş kadınlardan oluşan bir kontrol grubuyla karşılaştırıldığında, KS’li kadınlarda bir ruhsal bozukluğun ortaya çıkma olasılığının önemli ölçüde daha yüksek olduğu ve KS’li kadınların stres, anksiyete, korku ve düşük benlik saygısı gibi ruhsal bozukluklara, KS geçirmemiş kadınlara kıyasla daha savunmasız olduğu belirlenmiştir (Piroozi ve ark. 2020). Hollanda’da Afrika kökenli kadınlar üzerinde yapılan bir araştırma, kadınlarda ruhsal bozukluk oranının yüksek olduğunu, %33’ünün (n=22) depresyon, %30 (n = 20) anksiyete bozukluğu ve %20’sinin (n = 13) travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) kriterlerini karşıladığı saptanmıştır (Knipscheer ve ark. 2015). Mısır’da 14-19 yaş arası ergenlerle yapılan bir çalışmada KS olanlarda somatizasyon, depresyon, anksiyete, fobik anksiyete ve düşmanlık ile ilgili ruhsal bozuklukların daha çok görüldüğü tespit edilmiştir (Ahmed ve ark. 2017). Obaid ve ark. (2019) tarafından yapılan bir başka çalışmada KS olan ve olmayan grup arasında anksiyete depresyon puanları arasında fark görülmezken kadınların % 19’u TSSB için pozitif belirtiler göstermiştir. KS sonrası yaşanan ruhsal bozukluklardan bir diğeri ise cinsel işlev bozukluklardır (Akmeşe, & Bilge, 2014). En sık yaşanan cinsel işlev bozukluğu ise disparanoya(ağrılı cinsel ilişki), orgazm olamama ya da geç orgazm olmadır (Akmeşe, & Bilge, 2014).

Sonuç olarak; günümüzde halen bazı ülke ve topluluklarda uygulanmaya devam eden kadın sünneti; hem kızlar hem de kadınlar için riskler ve komplikasyonlarla dolu bir işlem olup aynı zamanda bir insan hakları ihlali sayılmaktadır. Belki de kadınların en büyük sorunu; çevrelerinin, onların nasıl yaşaması, ne seçimler yapması gerektiğine karar verenlerle dolu olması…

Kaynakça ve İleri Okumalar:

1. ABDALLA, S. M., & GALEA, S. (2019). Is female genital mutilation/cutting associated with adverse mental health consequences? A systematic review of the evidence. BMJ Global Health, 4(4), e001553. http://dx.doi.org/10.1136/bmjgh-2019-001553.
2. AHMED, M. R., SHAABAN, M. M., MEKY, H. K., et al. (2017). Psychological impact of female genital mutilation among adolescent Egyptian girls: a cross-sectional study. The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care, 22(4), 280-285. https://doi.org/10.1080/13625187.2017.1355454.
3. AKMEŞE, Z. B., & BİLGE, A. (2014). Kadın sünnetinin kadının ruhsal durumuna etkisi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 30(1), 101-110.
4. ARPAT, H. (2018). Kadın genital mutilasyonu: Ataerki ve dincilik eliyle bir insan hakkı ihlali. Toplum ve Hekim, 33(1), 72-80.
5. DİLBAZ, B., İFLAZOĞLU, N., & TANIN, S. A. (2019). An overview of female genital mutilation. Turkish Journal of Obstetrics and Gynecology, 16(2), 129–132. https://doi.org/10.4274/tjod.galenos.2019.77854.
6. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ. (2020),  Female Genital Mutilation (03 Şubat 2020), 14 Ağustos tarihinde https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/female-genital-mutilation adresinden alındı.
7. KHALAF, M. (2019). The relationship between female genital mutilation and post-traumatic stress disorder with adolescent rural girls: Implications for Trauma-Informed Social Work Practice. Egyptian Journal of Social Work, 8(1), 1-40. http://ejsw.journals.ekb.eg/.
8. KNİPSCHEER, J., VLOEBERGHS, E., VAN DER KWAAK, A., & VAN DEN MUİJSENBERGH, M. (2015). Mental health problems associated with female genital mutilation. BJPsych Bulletin, 39(6), 273-277.
9. OBAİD, Z. M., AMER, A. W. A., EL MAHDY, M. A. F., & MOHAMMED, A. E. B. (2019). Evaluation of psychological and sexual effects of female genital mutilation (Circumcision). The Egyptian Journal of Hospital Medicine, 74(4), 726-734.
10. PİROOZİ, B., ALİNİA, C., SAFARİ, H., et al. (2020). Effect of female genital mutilation on mental health: a case–control study. The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care, 25(1), 33-36.
11. UNICEF. (2020). Female Genital Mutilation (Şubat 2020), 14 Ağustos tarihinde https://data.unicef.org/topic/child-protection/female-genital-mutilation/ adresinden alındı.

Berna Aktaş