Pygmalion etkisi ilk olarak Robert Merton (1948) tarafından ele alınmıştır. Merton, o yıllarda zencilerin sendikacılar tarafından grev kırıcı olduğu için sendikalara alınmamalarını ve zamanla zencilerin bu imajı benimsemelerinden yola çıkarak, bu etkiye “Kendini Gerçekleştiren Kehanet” adını vermiştir.
Pygmalion, bir antik yunan efsanesidir. Efsaneye göre kadın düşmanı olan Pygmalion, idealinde kadını yaratmak adına fildişinden bir heykel üzerinde çalışır. Heykel o kadar gerçekçi ve güzel olur ki Pygmalion kendi yaptığı heykele âşık olur. Bu yüzden Pygmalion, güzellik Tanrıçası Venüs’e yaptığı heykeli canlanması için dua etmeye başlar. Venüs, bu samimi duadan çok etkilenir. Dahası, onun inancını ve beklentisini ödüllendirmeye karar verir. Nihayet bir gün Pygmalion, eve döndüğünde karşısında yaptığı heykelin canlı hali olan Galatea’yı görür.
Tauber’e göre, bir kişinin başka bir kişi hakkındaki beklentisi er veya geç o kişinin davranışını, beklentiyi haklı çıkaracak veya doğrulayacak yönde değiştirmesine yol açmaktadır. Pygmalion Mitosundaki temel mesajda bu yöndedir. Bir kişinin beklentisi, başka bir kişinin davranışı üzerinde güçlü etkisi olmuştur. Alan yazında bir kişinin yüksek beklentisinin, başka birinin davranış ve performansını biçimlendirmesine “Pygmalion Etkisi” adı verilmektedir. Öte yandan insanlar her zaman başka kişiler hakkında yüksek veya olumlu beklenti içinde olmayabilirler. Benzer şekilde düşük beklentilerin, düşük veya olumsuz sonuçlara yol açmasına “Golem Etkisi” adı verilmektedir
Örneğin, okul yöneticileri veya okul müdürü tarafından yüksek beklenti içinde olan öğretmenler, zamanla bu beklentiyi doğrulayan davranış veya performans sergileyebilirler. Aynı şekilde okul yöneticileri veya okul müdürü tarafından düşük beklenti içinde olan öğretmenler, zamanla performanslarını azaltabilir veya gönülsüz çalışabilirler. Her iki durumda da üst beklentisinin, astın davranışında belirleyici rolü mevcuttur. Öte yandan aynı durumun sadece yukarıdan aşağıya (lider takipçi, üst-ast ) değil, eşitler arasında (üst-üst, ast-ast, takipçi-takipçi ) veya aşağıdan yukarıya doğru (ast-üst, takipçi-lider) olabileceği ihtimali de unutulmamalıdır. Her ne kadar araştırmalar genel olarak Pygmalion Etkisini yukarıdan aşağıya doğru olarak ele almış olsalar da, Wang, araştırmasında etkiyi aşağıdan yukarıya doğru incelemiştir. Nitekim kendini gerçekleştiren kehanet kavramı ile ilgili genel kanı başkaları hakkındaki beklenti ve eylemlerimizin, onların kendileri hakkında beklentilerini ve bize karşı davranışlarını değiştirebileceği yönündedir.
Araştırmalar, öğretmen beklentisinin, öğrencinin öğrenmesi ve gelişimi üzerinde hem pozitif hem de negatif etkisinin var olduğunu göstermektedir.
- Geisler, yüksek lisans tezinde öğretmen beklentilerinin öğrencilerin öz-saygı ve akademik başarılarındaki önemli rolünü ortaya koymuştur. Öğretmenin düşük beklentileri, tekrarlayan etkileşim ile eninde sonunda öğrenci üzerinde olumsuz etki bırakmıştır.
- Spitz , Rosenthal ve Jacobson’un “Sınıfta Pygmalion Etkisi” çalışmasından etkilenerek yürüttüğü araştırmasında öğretmen beklentisinin öğrenci zekâsını yükselttiğini ileri sürmüştür.
- Reynolds, araştırmasında öğretmenlerin olumlu sözlü beklentilerinin öğrencilerin performansını olumlu, olumsuz sözlü beklentilerin öğrencilerin performansını olumsuz yönde etkilediğini ortaya koymuştur.
- Chang, araştırmasında öğretmenlerin pozitif beklentilerinin her zaman öğrencinin yüksek başarısı ile sonuçlanmadığını iddia etmiştir. Araştırmacıya göre yüksek başarı için öğretmen beklentisinin yanı sıra öğrenci motivasyonu, heves, başarma isteği gibi faktörlerin de gerekli olduğunu ileri sürmüştür.
Sonuç olarak; belli bir duruma ilişkin beklentiler bir süre sonra daha sonraki gelişmeleri etkiler. Çevremizdeki kişilere nasıl olmaları ve nasıl davranmaları gerektiğine dair beklentiler geliştirdiğimizde, bu süreç devreye girer. Yeni tanıştığımız kişilere yönelik samimi davranma durumumuz, onların mesafeli ve soğuk olduklarını veya dost canlısı ve sıcak olduklarını düşünmemizle ilgilidir. Genellikle de samimi bulmadığımız kişilere beklentilerimiz doğrultusunda mesafeli davranırız, onlar da bizim soğukluğumuza gücenir ve bize bu doğrultuda karşılık verirler. Böylece, onlara ilişkin beklentimiz, aslında temelde bizim kendi davranışımızla biçimlenmiş olsa da, kendini doğrulamış olur.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Balcı, O., & Cengiz, A. Ğ. (2018). Okulda Pygmalion Etkisi, The Pygmalion Effect at School. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(29), 3644-3652.
- Özan, M. B., & Gündüzalp, S. (2017). Pygmalion Etkisi Ve Liderlik. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (MÜSBİD), 5(9), 69-79.
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi ve pediatri hemşiresiyim. Adli psikiyatri, çocuk ve ergen psikiyatrisi, sosyal psikiyatri, pediatri yakından ilgilendiğim alanlardır. Yaşam yolunda bazen umutlu, bazen umutsuz birisiyim. İçerik Üretim ve Sosyal Medya Komisyonlarında görev alıyorum. İletişim için; tugba@hipokampusakademi.com
