Bu yazı, dünya çağında herkesi etkisi altına alan ve insanlarda korku ve endişeye neden olan 2019-nCoV virüsü ile ilgili sadece bir ay önce yayınlanan bir yazının tercümesidir. Prof. Gordon J.G. Asmundson ve Prof. Steve Taylor’a ait olup Journal of Anxiety Disorders dergisinde Şubat 2020 yılında yayınlanmıştır. Makalenin orijinal erişim linki aşağıda paylaşılmıştır.
2019-nCoV, yeni koronavirüs salgını, dünya genelinde bütün haber manşetlerde ve bu durum çok da şaşırtıcı değil. Virüs yeni, hızla yayılıyor ve bu yazıyı yazarken yaklaşık %2’lik bir ölüm oranı söz konusu. Virüsün kökeni, doğası ve hastalığın seyri ile ilgili birçok belirsizlik mevcut. 2019-nCoV enfekte hasta ve maalesef bu nedenle ölümlerin sayısı artmaya devam ediyor. İnsanlar karantinaya alınıyor. Viral enfeksiyonların geçişini önlemek için kullanılan maske ve eldivenler yok satıyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) gibi sağlık otoriteleri ise sağlıklı insanların maske ve eldivenlerin enfeksiyondan korunmak için kullanılmasının gerekli olmadığını vurguluyor.
Kamuoyundan alınan verilere göre, 2019-nCoV önemli bir psikolojik etkiye sahiptir. Şubat 2020’nin başlarında yürütülen 1354 Kanadalı yetişkinin katıldığı bir çalışma sonucu, katılımcıların üçte birinin virüs konusunda endişeli olduğunu ve %7’sinin enfekte olma konusunda “çok endişeli” olduğunu sonucuna ulaşıldı (Angus Reid Institute, 2020). Çalışmanın yapıldığı zamanlar Kanada’da sadece 4 insan enfeksiyona yakalanmıştı. Ayrıca temizlik alışkanlıklarımızda da artış söz konusu. Salgının dünya genelinde duyulması sonrası, çalışmaya katılanların %3’ü maske satın almış, %41’i ellerini daha sık yıkamaya başlamış, %4’ü toplu taşıma kullanmaktan ve %12’si ise toplu alanlarda bulunmaktan kaçındığı sonuçlarına ulaşıldı. (Angus Reid Institute, 2020). Daha önceki çalışmalarla benzer sonuçlara ulaşılan bu çalışmada da toplumun %33’ü sağlık sisteminin yeterli olmadığına ve salgın anında da yeterli olmayacağına inanmaktadır. Sağlık sistemine olan bu inançsızlık enfekte olma ve sonuçları hakkında bireyi korkutmaktadır.
ABD anketlerinde de benzer bulgular bildirilmiştir. 31 Ocak-1 Şubat 2020’de 808 ABD’li yetişkinin katıldığı çalışmada %66 oranında 2019-nCoV’un gerçek bir tehdit olduğunu ve %56’nın Amerika’da hızla yayılacağını bildirmiştir (Morning Consult, 2020). Çalışmada katılımcıların %26’sı ABD yönetiminin salgını önlemeye yönelik bir şey yapmadığını düşünmektedir. (National Public Radio, 2020). Morning Consult şirketi 2200 Amelikalı yetişkin birey ile 24-26 Ocak tarihlerinde (o zamanlar Koronavirüs nedenli ölüm sayısı 5 kişidir.) %37 Amerika’da bu virüsün yayıldığını, %24’ü Ebola salgınına kıyasla 2019-nCoV salgınından daha çok korktuğunu ifade etmiştir. %20 oranında enfeksiyonu önlemede CDC’nin, %54 oranında Başkan Trump Donald’ın etkin olacağına inançları söz konusudur (Morning Consult, 2020).
2019-nCoV salgının ilk zamanlarında Çinli insanlara karşı yabancı düşmanlığı yapıldığı bildirilmiştir (Aguilera, 2020). Örneklerine bakacak olursak, Çin lokantalarına gelen müşterilerin azalmamasını önlemek amacıyla çalışanlarını saklaması, Çin vatandaşlarının bazı restoranlardan yararlanmasının yasaklanması ve yolcu gemilerinde Çinli vatandaşların seyahat etmesini yasakladığını gösteren raporlar mevcut. (Evelyn, 2020; Lowen, 2020). Morning Consult şirketinin yaptığı çalışmada %32 ABD vatandaşı 2019-nCoV Amerika’ya yayılmasının nedeni olarak Çin hükümetini sorumlu tutmaktadır. Salgın durumunda o topluma karşı yapılan yabancı düşmanlığı daha önceki epidemi veya pandemi vakalarında da görülmekte ve bu durum insanların kendi ülkeleri dışından kaynaklanan bir enfeksiyonla tehdit edildiğinde gösterdikleri yaygın tepkidir (Taylor, 2019).
2019-nCoV korkusu muhtemelen yeni olması ve mevcut salgının ne kadar kötü olabileceğine dair belirsizlikler nedeniyle ortaya çıkmaktadır. 2019-nCoV korkusu, mevsimsel gripten daha fazla insan kaybı yaşanmasına rağmen mevsimsel grip korkusundan çok daha büyüktür, Morning Consult (2020) anketine göre, Amerikalıların %37’si 2019-nCoV hakkında, %27’si ise mevsimsel grip hakkında “çok endişeliydi” ve katılımcıların çoğu (%62) 2019-nCoV hakkında mevsimsel gribe kıyasla çok daha endişeliydi. Bu rakamlar, virüsler nedeniyle ABD’deki gerçek enfeksiyon ve ölüm sayısıyla keskin bir tezat oluşturmaktadır. 8 Şubat 2020 itibariyle ABD’de 11 2019-nCoV vakası vardı ve henüz ölen kimse yoktu. Yine de ABD’de mevsimsel grip mevsiminde (yani Ekim 2019’dan Şubat 2020’ye kadar) 22 milyon grip tanısı alan birey, grip nedeniyle 210.000 hastaneye yatış ve 12.000 ölüm vardı (CDC, 2020). Başka bir deyişle, Amerikan halkı, ölümleri olmayan 11 2019-nCoV vakası hakkında yaklaşık 22 milyon grip enfeksiyonu vakası ve 12.000 ölüm vakasından daha endişeliydi.
2019-nCoV’un ruh sağlığı üzerindeki doğası ve etkisi belirlenmekle birlikte, mevcut literatürde ne bekleyebileceğimizi anlamamıza yardımcı olabilecek ipuçları vardır. Önceki epidemi ve pandemilere psikolojik tepkiler üzerine yapılan araştırmalar, belirsizlik tahammülsüzlüğü, hastalığa karşı algılanan kırılganlık ve endişe (anksiyete) eğilimi gibi bireysel farklılık değişkenleri de dahil olmak üzere çeşitli psikolojik güvenlik açığı faktörlerinin koronafobide rol oynayabileceğini düşündürmektedir (Taylor, 2019). Koronafobi ile koronavirüs ilişkili yabancı düşmanlığı arasındaki ilişkiyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Diğer bulaşıcı hastalık salgınlarından yapılan araştırmalar, hastalığa karşı algılanan güvenlik açığı gibi bireysel farklılık değişkenlerinin hem koronafobi hem de koronavirüs ile ilişkili yabancı düşmanlığında rol oynayabileceğini düşündürmektedir (Taylor, 2019). Benzer şekilde, sansasyonel sosyal medya başlıklarının yardımıyla bilgi ve yanlış bilgi eksikliğinin sağlıkla ilgili korku ve fobileri körüklediği gösterilmiştir (Taylor ve Asmundson, 2004). Bu faktörler koronafobide de önemli bir rol oynayabilir.
Ayrıca koronafobi ve ilgili yabancı düşmanlığını azaltmanın yollarının öğrenilmesi gerekmektedir. Enfeksiyon yaygınsa, bu fobiler de yaygın olacaktır. Koronafobi için tarama ve tedavi yaklaşımları hem enfeksiyonla ilgili korkular hem de yabancı düşmanlığı (örn., Eğitim materyalleri) için toplum temelli müdahalelerle birlikte uygulanabilir (Taylor, 2019). Bu tür müdahalelerin esası ve en erişilebilir teslimat şekilleri araştırılmaya devam edilmektedir.
Önemli bir soru, tüm dünyadaki sağlık sistemlerinin “endişeli” hastaların dalgalanmasıyla başa çıkmaya hazır olup olmadığıdır; yani, 2019-nCoV koronavirüs ile potansiyel enfeksiyon belirtileri olarak bedensel duyumlarını yanlış yorumlayan kişilerin hastane acil servis odalarına yüklenmesi. 2009 H1N1 influenza pandemisi sırasında, hastanelerin yanlışlıkla iyi huylu öksürük veya ateşlerinin pandemik grip belirtisi olduğuna inanan “endişeli” hastalarla dolu olduğu bildirilmiştir (Taylor, 2019). Aynı şey 2019-nCoV için de gerçekleşecek ve bu yazıyı yazarken muhtemelen şu anda Çin’in Wuhan şehrinde de gerçekleşiyor.
Dünyanın dört bir yanındaki sağlık sistemlerinin koronavirüs enfeksiyonu vakalarının akınıyla başa çıkmaya hazır olup olmadığı eleştirel sorusuna medya çok fazla dikkat çekmiştir. Medyada, WHO ve CDC’den gelen haber özetlerinde eksik olan, hastaların koronavirüs değil, koronafobi ile kombine edilen küçük solunum rahatsızlıkları olan hastaların acil servise taşınması için hazır olup olmadığımızın bir tartışmasıdır. Mevcut 2019-nCoV salgını, psikososyal araştırmacılar ve uygulayıcılar için bir eylem çağrısını temsil ediyor. 2019-nCoV’un aşırı korku (veya anksiyete) ve ayrımcılık gibi psikososyal serpintisini anlamak ve bu sorunları ele almanın kanıta dayalı yollarını bulmak hayati önem taşımaktadır. Bu sadece 2019-nCoV için değil, aynı zamanda gelecekteki enfeksiyon salgınları için de önemli olacaktır. 2019-nCoV’nin bir salgın haline gelip gelmediğine bakılmaksızın, virologlar bir sonraki şiddetli pandeminin kaçınılmaz olduğunu ve önümüzdeki yıllarda gelebileceğini ön görüyorlar (Taylor, 2019).
Orijinal Makale için: Asmundson, G., & Taylor, S. (2020). Coronaphobia: fear and the 2019-nCoV outbreak. Jornal of Anxiety of Disorders. 70, 102196. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2020.102196
Kaynakça ve İleri Okumalar
- Aguilera, J. (2020). Xenophobia “is a pre-existing condition.” how harmful stereotypes and racism are spreading around the coronavirus. Timehttps://time.com/5775716/ xenophobia-racism-stereotypes-coronavirus/.
- Angus Reid Institute (2020). Half of Canadians taking extra precautions as coronavirus continues to spread around the globe. retrieved February 6, 2020 http://angusreid.org/ wp-content/uploads/2020/02/2020.02.04_Coronavirus.pdf.
- Centers for Disease Control and Prevention (2020). Weekly U.S. influenza surveillance re- port. retrieved February 8, 2020 https://www.cdc.gov/flu/weekly/index.htm.
- Evelyn, K. (2020). Coronavirus: Royal Caribbean bans all Chinese nationals from its cruise ships. The Guardian. retrieved February 8, 2020 https://www.theguardian.com/ world/2020/feb/07/coronavirus-royal-caribbean-cruise-bans-chinese-nationals.
- Lowen, M. (2020). Coronavirus: Chinese targeted as Italians panic. BBC News. retrieved February 8, 2020 https://www.bbc.com/news/world-europe-51370822.
- Morning Consult (2020). National tracking poll #200164. retrieved February 6, 2020 https://morningconsult.com/wp-content/uploads/2020/01/200164_crosstabs_ CORONAVIRUS_Adults_v1.pdf.
- National Public Radio (2020). Poll: Most Americans say U.S. “doing enough” to prevent coronavirus spread. retrieved February 6, 2020 https://www.npr.org/sections/health- shots/2020/02/04/802387025/poll-most-americans-say-u-s-doing-enough-to- prevent-coronavirus-spread.
- Taylor, S. (2019). The psychology of pandemics: Preparing for the next global outbreak of infectious disease. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
- Taylor, S., & Asmundson, G. J. G. (2004). Treating health anxiety: A cognitive-behavioral approach. New York: Guilford.
hayat boyu öğrenci / life-long-learner
Koronafobinin önemli bir yönü de ırkçılık ve damgalama olacak sanırım. Hastalığın temeli izolasyon olduğu için pozitif ve riskli grup, ciddi bir sosyal izolasyon altında hissediyor.