Meme Kanseri Hastalarında Görülen Psikiyatrik Bozukluklar

Sevgini paylaş!

Fiziksel hastalıklarda hastalığın niteliğine, hastaya ve psikososyal etkileşimlere bağlı olarak ortalama % 20-70 arasında tedavi gerektirecek düzeyde psikiyatrik sendrom gelişir (²). Kanser hastalarının hepsinde psikiyatrik bozukluk ortaya çıktığı düşüncesi de, tüm tepkilerin normal olarak kabul edilmesi gerektiği düşünceleri de yanlıştır (^3,4). Kanser hastaları arasında psikiyatrik bozuklukların sıklığı % 5-50 arasındadır. Bunlardan en yaygın görülen depresyon yaygınlığı %0-46, anksiyete yaygınlığı ise % 1-49 olarak saptanmıştır (⁵).

Araştırmalar, en fazla psikiyatrik morbiditenin, kanser cerrahisinden sonra ortaya çıktığını göstermektedir. Meme kanseri olan hastaların meme kaybı ile birlikte; kadınlığı algılamaları değişmekte, bu da yaşadıkları psikolojik rahatsızlığın artmasına yol açmaktadır (^6,7,8). Meme kanserinde tanıyı izleyen 1 aylık süre içinde psikososyal morbidite prevelansı % 56 olarak değerlendirilmiş; 12-24. aylarda bu oranın % 30-35’lere kadar indiği belirlenmiştir (⁹). Okamura ve arkadaşları (¹⁰) ilk kez tekrarlayan meme kanseri olan kadınlarla yaptıkları çalışma sonucunda, psikiyatrik morbidite prevelansını % 22 olarak değerlendirmiştir. Meme kanserinde psikososyal sorunların arasında en sık görülenler anksiyete, depresyon, deliryum ve cinsel sorunlardır (^11,12).

Kanser tanısı; hastanın yaşı, hastalığın şekli, tipi, hastalığa atfedilen anlama göre kaygı uyandırır. Hastalığın anlam ve niteliğine ilişkin kaygılar, ölüm korkusu, çaresizlik, yardımsızlık düşünceleri, otonomisini, aklını kaybedeceği, çevresine “mâhkum” olacağı düşünceleridir (^13,14,15,16).

Bazı hastalar; panik atakları, yaygın anksiyete bozukluğunu, enjektör, kan, hastane fobisi gibi tedavi fobilerini, sosyal anksiyeteyi, post-travmatik stres bozukluğunu içeren anksiyete bozukluklarını yaşarlar (¹⁷). Meme kanseri tanısı konulan kadınlarda % 20-50 oranında anksiyete bozukluğu (¹⁸), % 3-19 oranında post-travmatik stres bozukluğu ve % 33 oranında akut stres bozukluğu olduğu (¹⁹) görülmüştür. Kissane ve arkadaşlarının (²⁰), erken dönem ve ilerlemiş meme kanseri hastalarında psikiyatrik bozuklukları karşılaştırma amaçlı yaptıkları çalışma sonunda; erken dönem meme hastalarının % 8,6’sında anksiyete bozuklukları görülürken, ilerlemiş hastalığı olan kadınların % 6’sında anksiyete bozukluğu görülmüştür. Nosarti ve arkadaşlarının belirttiğine göre; Tjemsland ve arkadaşlarının ameliyat olan meme kanserli kadınlarda 1 yıl sonra post-travmatik stres semptomlarını belirlemek için yaptıkları çalışma sonucunda, kadınların % 12’sinde post-travma benzeri semptomlar bulunmuştur.

Çalışmalar tıbbi hastaların dörtte birinde depresif sendromlar veya major depresyon olduğunu göstermektedir (²¹). Kanser hastalarında en sık ortaya çıkan psikiyatrik morbidite, depresif sendromdur. Yatan kanser hastalarında depresyon sıklığını belirlemek için yapılan çalışmalar sonucunda, hastaların % 8-30’unda major depresyon, % 18-25’inde orta derecede depresyon ve % 14’ünde hafif depresif semptomlar gözlenmiştir (^15,22,23). Meme kanseri hastalarıyla yapılan çalışmalara bakıldığında meme kanseri nedeniyle ameliyat olan hastalardaki depresyon oranı normal insanlardan 2 kat daha yaygın görülmüştür. Bottomley’nin (¹⁸) belirttiğine göre; Deragotis ve arkadaşlarının çalışmalarında, meme kanseri hastalarında depresyonun % 5-48 oranında değiştiği görülmüştür. Kissane ve arkadaşlarının (²⁰), erken dönem ve ilerlemiş meme kanseri hastalarında psikiyatrik bozuklukları karşılaştırma amaçlı çalışmalarındada; erken dönem meme hastalarının % 36,7’sinde duygudurum bozuklukları, % 9,6’sında major depresyon, % 27,1’inde minör depresyon görülürken, metastatik hastalığı olan kadınların % 31’inde duygudurum bozuklukları, % 6,5’inde major depresyon, % 24,5’inde minör depresyon görülmüştür.

Kanser tanısı, yeni tedavi, nüks aşamaları, genel olarak tedavinin beklenen iyileşmeyi göstermediği dönemler ve genel durumun kötüleştiği dönemler depresyon açısından en kritik dönemlerdir.

______________________

Kaynaklar ve İleri Okuma:

1) Nihal Bostancı Daştan, 2008, Evre 1-2 Meme Kanseri Hastalarına Uygulanan Psikoeğitimin Kanser Uyum, Anksiyete, Depresyon ve Duygudurum Profiline Etkisi, Doktora Tezi

2) Özkan, S. (2005). Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi. İstanbul: Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi Psikosomatik Tıp Kongresi Kitabı, 34-39.

3) Özkan, S. (1999). Psikiyatrik ve Psikososyal Açıdan Kanser. İstanbul: Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi 1998-1999 Kongre Kitabı; 140-152.

4) Anuk, D. (1999). Kanser, Kanserli Hasta, Hasta Ailesi ve Tedavi Etkileşimi. İstanbul: Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi 1998-1999 Kongre Kitabı; 166-173.

5) Herschbach, P., Keller, M., Knight, L., Brandl, T., Huber, B., Henrich, G ve ark. (2004). Psychological soruns of cancer patients: A cancer distress screening with a cancer-specific questionnaire. British Journal of Cancer, 91, 504-511.

6) Hughes, J.E. (1987). Psychological and social consequences of cancer. Cancer Surveys, 27(3), 474-475.

7) Keller, M. (1998). Psychosocial care of breast cancer patients. Anticancer Research, 18, 2257-2260.

8) Sevindi, N. (2002). Kanserle Yaşıyorum. İstanbul: Timaş Yayınları.

9) Cooper, C. (1989). Incidence and perception of psychosocial stress: The relationship with breast cancer. Psychological Medicine, 19, 421-422.

10) Okamura, M., Yamawaki, S., Akechi, T., Taniguchi, K. ve Uchitomi, Y. (2005). Psychiatric disorders following first breast cancer recurrence: Prevalence, associated factors and relationship to quaility of life. Jpn J Clin Oncol, 35 (6), 302-309.

11) Pompe, G.V., Antoni, M., Visser, A. ve Garssen, B. (1996). Adjustment to breast cancer: The psycho biological effects of psychosocial interventions. Patient Education and Counselling, 28, 209-219.

12) Heim, E., Valach, L. ve Schaffner, L. (1997). Coping and psychosocial adaptation: Longitudinal effects over time and stages in breast cancer. Psychosomatic Medicine, 59, 408-418

13) Breitbart, W. (1994). Psychooncology: Depression, anxiety, delirium. Seminars in Oncology, 21 (6), 754-769.

14) Holland, J. (1997). Principles of Psycho-Oncology. İçinde J. Holland, R. Bast, D. Morton, E. Frei, D. Kufe, R.Weichselbaum (Ed.), Cancer Medicine. USA: 1327-1343.

15) Lesko, L. (1997). Psychologic Issues. İçinde V. DeVita, S. Hellman ve S. Rosenberg (Ed.), Cancer Principles & Practice of Oncology. Philadelphia: Lippincott Raven Publishers; 2879-2890.

16) Özkan, M. (1999). Kanser Hastalarında Psikolojik Tedavi. İstanbul: Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi 1998-1999 Kongre Kitabı;154-158.

17) Kangas, M., Henry, J.L. ve Bryant, A. (2002). Posttraumatic stres disorder following cancer: A conceptual and emprical review. Clinical Psychology Review, 22, 499-524.

18) Bottomley, A. (1997). Psychosocial soruns in cancer care: a brief review of commons soruns. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 4, 323-331.

19) Classen, C., Butler, L.D., Kopman, C., Miller, E., DiMiceli, S., Giese-Davis, J. ve ark.(2001). Supportive-expressive group therapy and distress in patients with metastatic breast cancer “a randomized clinical ıntervention trial”. Arch Gen Psychiatry, 58, 494-501.

20) Kissane, D.W., Grabsch, B., Love, A., Clarke, D.M., Bloch, S. ve Smith, G.C. (2004). Psychiatric disorder in women with early stage and advanced breast cancer: A comparative analysis. Aust N Z J Psychiatry, 38 (5), 320-326.

21) Spiegel, D. ve Giesse-Davis, J. (2003). Depression and cancer: Mechanisms and disease progression. Soc of Biol Psychiatry, 54, 269-282.

22) Grassi, L., Malacarne, P., Maestri, A. ve Ramelli, E. (1997). Depression, psychosocial variables and occurence of life events among patients with cancer. Journal of Affective Disorders, 44, 21-30.

23) Ciarameila, A. ve Poli, P. (2001). Assessment of depression among cancer patients: The role of pain, cancer type and treatment. Psycho-oncology, 10(2), 156-165.