Merhaba sevgili okur, ilk yazım yayınlandıktan sonra sizlerden güzel geri dönüş aldım ve bir aylık aranın ardından yeni yazımla sizlerleyim. Yüksek lisansını psikiyatri hemşireliği alanında bitirmek üzere olan ve psikiyatri kliniklerinde çalışma yılı dörde girmiş biri olarak sizlerle deneyimlerimi paylaşmak istedim. Daha öncesinde iki psikiyatri kliniğinin kurulması aşamalarında da bulunduğum için süreçleri en başından gözlemleyebildim ve kurum kültürünü, en başında planlı şekilde oturtulması ve yürütülmesi tedavi ekibinin uygulamalarında birlik, standart olması gerekliliğini ve zaman içerisinde aldığı değişimi gördüm.
Bugünkü yazımda temel hemşirelik uygulamalarından ziyade psikiyatri hemşiresinin diğer kliniklerden farklı olarak neler yaptığından bahsedeceğim. Hemşirelik mesleğinde olanlar ve psikiyatri kliniklerini merak eden diğer okurlarımız için keyifli bir yazı olacağını umuyorum.
Günaydın Toplantıları
Psikolog ve hemşire eşliğinde yapılır. Sadece hemşire de yapabilir.
- Terapist herkesi görecek şekilde oturur.
- Her hastanın kendini ifade etmesi ve söz hakkı alması sağlanır.
- Hastalar önceki gününün nasıl geçtiği, ne gibi aktivitelerde bulunduğunu, herhangi bir sorun yaşadıysa onları, gün içerisinde neler yapılacağı hakkında konuşulur.
- Hasta, klinikte diğer hastalar veya tedavi ekibi üyelerinden biriyle sorun yaşadıysa toplantıda konuşulur, hastaların farkındalık kazanması amaçlanır.
- Toplantıda terapist ve hastalar bir şey yiyip içmemelidir.
- Sorun yaşayanlar günaydın toplantısı öncesi veya sonrasında bunu bireysel şekilde terapiste iletebilir.
- Günaydın toplantısından alınan geri dönütler diğer tedavi ekibi üyeleriyle paylaşılır.
SAMBA (Sigara Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Programı) Toplantıları
Psikolog ve hemşire eşliğinde yapılır. Sadece hemşire eşliğinde de yapılabilir.
- Hastalara, eğiticilere, ailelere yönelik uygulanabilir.
- Kliniklerde alkol/madde bağımlısı hastalara yönelik planlanır, modüller halinde eğitimler interaktif şekilde uygulanır.
Samba’nın içeriği;
• Genel bilgiler
• Uygulama bilgisi
• SAMBA’nın yapısı
• Açılış oturumu
• Madde Etkileri ve Bağımlılık
• Madde kullanımı ve hayatımız-girdap oyunu
• Beyin ve bağımlılık
• Zarar azaltma – sağlıklı kalmanın yolları
• Riskli durumları tanımak ve başa çıkmak
• Motivasyon Kazandırma
• Farkındalık becerisi geliştirme
• Duyguları tanımak ve tanımlamak
• Kaymanın tanımlanması
• İstek, Duygu ve Düşüncelerle Başa Çıkmak
• İyileşmek için değişmek gerek-1
• İyileşmek için değişmek gerek-2
• Öfkeyi tanımak
• Öfkeyle başa çıkmak
• Stresle Başa Çıkma
• İletişim Becerileri
• Düşünce Tuzakları
• Sigarayı bırakmak
• İlacı doğru kullanmak
• Kapanış
*Hastalar alkol/madde bağımlılığı konusunda bilgilendirmek ve farkındalık oluşturmak temel amaçtır.
*Samba sonrası alınan geri dönütler diğer tedavi ekibi üyeleriyle paylaşılır.
Gün Sonu Değerlendirme Toplantıları
- Nöbette olan hemşire tarafından yapılır.
- Her hastanın söz alması sağlanır.
- Terapist ve hastalar toplantı süresince bir şey yiyip içmez.
- Günaydın toplantılarına göre daha yüzeyseldir.
- Sorunlara yönelik bir toplantı değil, günün nasıl geçtiği ve ertesi gün neler yapılacağına yönelik bir toplantıdır.
- Gün sonu değerlendirme toplantısında aktarılanlar ve sonrasında hastaların bireysel olarak aktardıkları diğer tedavi üyeleriyle paylaşılır.
Sağlık Dersleri (Temel İlk Yardım, Beslenme, Hijyen)
- Hemşire eğitimlerin içeriğini, eğitim konularını, verilecek zamanı planlar (Milli Eğitim Bakanlığı’nın megep modüllerinden faydalanabilir).
- Burada amaç hastanın beslenme öğelerini tanıması, temel ilk yardım uygulamalarını bilmesi, kendi ve çevresinin hijyenine önem göstermesi olarak sıralanabilir.
- Dersler interaktif olarak yapılabilir, hastaları derse katmak onların katılımcı olmasını sağlamak daha verimli olur.
Halk Eğitim Faaliyetleri
- Hastalara yönelik klinik ortamın ve imkanların izin verdiği ölçülerde halk eğitim faaliyetleri uygulanır.
- Çok çeşitli faaliyetlerde bulunulabilir. Aşçılık, seramik, takı tasarım, sıhhi tesisat, ağaç işleri, elektrik atölyesi, bilgisayar kullanımı, seracılık gibi alanlarda hastalar aktivitelerini gerçekleştirebilir
- Hastalara halk eğitim derslerinde hemşire eşlik eder.
- Dersi gerçekleştiren eğitimciye hasta grubuyla ilgili özellikler ve kurum kuralları anlatılır.
- Hastalara dersin tedavinin parçası olduğunu ve kurallara burada da uyması gerektiği anlatılır.
- Dersin niteliğine göre kesici/delici alet kullanımı gereksinimi varsa hemşire dikkatli olmalı ve dersin eğitimcisini de bu konuda bilgilendirmelidir.
Dış Aktiviteler
Hastalar belli zaman dilimlerinde tedavi ekibi üyelerinin kararıyla dış aktivitede bulunabilir.
- Müze, turistik yerler, sinema, bowling, karting, havuz, tiyatro, bilardo gibi etkinlikler yapılabilir.
- Tedavi ekibini temsilen hemşire aktivitelerde bulunabilir.
- Hastalara dış aktivitenin tedavinin bir parçası olduğu ve kurum kurallarının geçerli olduğu anlatılır.
- Aktiviteye katılan tedavi ekibi üyeleri haricinde hastaların diğer kişiler ile irtibatta bulunması uygun değildir.
- Hastaların etrafa dağılmasına izin verilmez ve tedavi ekibi üyelerinin başında olması gerekir.
- Aktivite dönüşü hemşire güvenlik eşliğinde hastanın üst aramasını gerçekleştirir ve klinikte bulunması uygun olmayan şeyler varsa izinde veya taburculukta verilmek üzere ayrılır.
- Aktivite sırasında herhangi şüpheli durum yaşandığı takdirde (hastanın bir süreliğine kaybolması gibi) tedavi ekibi üyeleri bilgilendirilip hastalardan toplu biçimde idrar alınabilir.
Servis içi Aktiviteler
Hastalar tedavi ve rehabilitasyon faaliyeti harici zamanlarında servis içi aktivitelerde bulunabilir.
- Kitap okuma, film/haber izleme gibi aktiviteler rehabilitasyon faaliyetlerinin bir parçasıdır.
- Hastalar kendi arasında veya tedavi ekibi üyeleriyle dama, satranç, tavla, masa tenisi gibi oyunlar oynayabilir.
- Hasta ilk yatışında veya izinden geldiğinde dışardan getirdiği kitaplar diğer tedavi ekibi üyeleri bilgilendirilerek kitabın uygunluk durumuna göre hastaya verilir.
- Haber saatinde tedavi sürecini olumsuz etkileyecek, hastalar arasında tartışma çıkacak unsurlara yönelik müdahale edilebilir. Hastaların kendi aralarında siyaset ve futbol gibi konuları konuşması uygun değildir.
- Hastaların rekabete yönelik spor müsabakaları izlenmesi uygun bulunmaz (Futbol maçları vb).
Hastalarımız etkinlik günlerinde sosyalleşebilme ve hastane içindeki aktivitelerle kendini daha iyi ifade edebilmekte, geri dönüşleri ifade ediş biçimleri olumlu olmaktadır. Uzun süreli yatışlarda etkisi daha fazla görülebildiği gibi bağımlılığın tekrarlayan bir beyin hastalığı olduğu unutulmamalı hastanın aralıklı süreçlerde tekrar yatabileceği bilinmelidir.
Ülkemizde bağımlı hastaların ayaktan rehabilite edilebilmesi için açılan Erenköy Bahar (Bağımlı Hastalar Ayaktan Rehabilitasyon Merkezi) tanıtım filmini aşağıya bırakıyorum.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Ögel, K.Bağımlılık ve Tedavisi Temel Kitabı. İstanbul: IQ Yayıncılık, 2011.
Bağımlılık Danışma, Arındırma ve Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/03/20190310-2.htm)
