Yağmur Ulusoy’un “Psikodrama Teknikleri ile Bütünleştirilmiş Etkileşim Grubu Uygulamasının Karşılıklı Bağımlılık Üzerindeki Etkisi” (2015) doktora tezine göre:
Bir önceki yazımızda ” Psikodrama ve Monodrama Nedir?” konusundan bahsetmiştik. Bu yazımızda da ”Psikodrama Süreci Nasıl Gerçekleşir?” konusunu ele alacağız. Keyifli okumalar.
Psikodrama ; dramatik oyunlar aracılığı ile gerçeği inceleyen bir bilim olarak tanımlanabilir. Psikodrama denilince akla tiyatro gelmektedir. Oysa tiyatro, izleyicilerin eğlence dolu dakikalar geçirmesini sağlarken; psikodrama oyuncularına (katımcılarına) büyüme olanağı sunmaktadır. Psikodrama; ısınma, eylem ve paylaşım olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. Oturum süresi, 1-4 saat arasında değişebilir. Haftada 1-3 saatlik oturumlar şeklinde sürdürülebilir. Grubun başlangıç, geçiş, eylem ve sonlandırma evrelerinin her bir oturumunda, psikodramanın ısınma, eylem ve paylaşım aşamaları yer almaktadır.
- Isınma, katılımcıların kaygılarını ve sessizliklerini azaltan ve duyguları ile iletişime geçmelerini kolaylaştıran etkinliklerdir. Her psikodrama çalışmasının önemli bir parçasıdır. Yaratıcılığı ortaya çıkaracak uygun bir ortam oluşturur. Grup üyelerinin sorunları, düşleri ve düşlemlerinin psikodramada oyunlaştırılabilmesi için eyleme geçmeyi sağlayacak kadar ısınmaları gerekmektedir. Isınmada; oyunun konusunu ve protagonistini seçmesi amaçlanır. Isınma egzersizleri genellikle “mış gibi” hareket tarzı üzerine kurulmuştur. Örneğin; bitkiler krallığında, üyelerin kendilerini bitki gibi hayal etmeleri istenebilir. Bu etkinlik gerçek değildir, fakat sonuçları gerçektir ve gerçek duyguların ortaya çıkmasına ön ayak olur.
- Eylem aşaması (oyun aşaması): Isınmadan sonra yönetici ile protagonisti problemin merkezine doğru harekete geçirir. Eylem, psikodramada canlandırmak anlamına gelmektedir. Mesela bir kişi, ayakta durabilir, donabilir, itebilir, çekebilir, sesler çıkarabilir, sözcükler kullanabilir, bunların hepsi eyleme geçmek anlamına gelir. Terapötik ortamda duygusal, bilişsel ya da davranışsal eylemlerin herhangi birinin ya da tümünün ortaya çıkmasına izin verilmezse, yeterli bir terapötik etkiye ulaşıldığı söylenemez. Psikodramada olayların anlatılması yerine eyleme dökülmesi yani oyunlaştırılması esastır. Oyun, protagonistin ısınma süreci sırasında gruptan ayrılıp sahneye gelmesi ve yardımcı oyuncuları seçip, sahneyi hazırlaması ile başlar. Gönüllü bir eylemdir.
- Paylaşım aşaması, kişisel büyüme sürecini devam ettiren bir güçtür. Psikodramada üzerinde durulan olay/durum ne olursa olsun, hem seyircilerde hem de yardımcı egolarda bazı duyguları uyandırır. Psikodramanın bitiminde, üyelerden bu duyguları, varsa anıları, hem protagonist hem de tüm üyelerle paylaşmalarına bu aşamada izin verilir. Protagonistin iç çatışmalarını, derindeki sorunlarını görüp anlaması ve iç görü kazanmasında paylaşım aşamasındaki geri bidirimlerin önemli bir etkisi vardır. Paylaşma, bazı üyeler için katarsis yaşanılan bir aşamaya da dönüşebilir.
İster ısınma, ister eylem, ister kapanış, ister paylaşım evresi olsun, katarsisin ortaya çıktığı an, o oturumun en üst noktasını oluşturur ve psikodramada katarsise çok fazla önem verilmektedir.
Psikodramatik Araçlar
- Sahne: Psikodramanın yapıldığı her yer, kendiliğinden sahne olabilir. Sahne, danışana maksimum esneklik ve çok amaçlı yaşam alanı sunmaktadır. Oyunun oynandığı alandır.
- Protagonist: Psikodramatik oyunun başoyuncusudur. Yaşadığı duygusal durumunun farkına varıp, yaşantısında bitirilmemiş işleri bitirmek için sahneye çıkar. Kişiden kendi hayatını yaşaması ve spontanlığını harekete geçirmesi beklenmektedir. Psikodramada yazar da rejisör de oyuncu da protagonisttir.
- Yönetici: Protagonistin oyununu sahnelemesinde psikodrama yöntemlerini kullanarak yardımcı olan lider, terapist ya da danışmandır. Oturumların gerçekleşmesi ve gidişinden sorumludur.
- Yardımcı egolar: Yönetici ve protagonistin yanında rol alan kişi ya da kişilerdir. Yani psikodramaya katılan, protagonist dışında kalan tüm kişiler birer yardımcı egodur. Yardımcı egolar; terapötik, yönetici ve keşfedici uzantılardır ancak onlar aynı zamanda kendi yaşam oyunlarının gerçek ya da hayali karakterini betimleyerek, danışanların birer uzantılarıdır.
- İzleyici: Psikodramaya katılan ancak rol almayan diğer kişilerdir. İzleyiciler, oyun aracılığıyla izleyiciye yardımcı olunabilir.
Psikodramada Kullanılan Teknikler
Eşleme, ayna ve rol değiştirme psikodramanın temel teknikleridir.
- Bir kişi eşleme yaptığında, eşlediği kişinin durumunu, iç yaşantısını sezip, onları o imiş gibi dile getirir. Eşlemeyi yapan kişi protagonistin arkasına geçer ve onun her halini taklit eder, kendisini onun yerine koyar, protagonistin söyleyemediği ya da söylemek istemediği duygularını dile getirir. Bu teknik bazen protagonisti oyunu ısındırmaya, bazen protagonistin spontanlığını artırmaya, bazen de katarsis ve iç görü kazanmasına yardım eder.
- Yönetici, yardımcı egodan protagonisti taklit etmesini yani onun rolüne girmesini ve protagonistten ise eş rolüne seçilen yardımcı egonun davranışlarını seyretmesini ister. Bu teknik ayna tekniğidir. Protagonist, aynaya bakan bir insan gibi kendini görür, sahneye bir protagonist gibi değil bir grup üyesi olarak bakar, davranışlarını değerlendirir ve gerektiğinde değiştirme olanağına sahip olur.
- Rol değiştirme tekniği ile bir kişi başkasını rolüne girer, rolünü aldığı kişiyi özne; kendisini ise nesne (öteki) olarak yaşar. Önemli olan, rolüne girilen kişinin tutumunu takınmak ve o olmaktır. Böylece protagonist, rolüne girdiği kişinin bakış açısına sahip olduğu için empati kurar, iç görü kazanır ve spontanlığı artar.
Psikodrama, insana hayatı nasıl yaşayacağını, ceza çektirmeden öğreten bir laboratuvardır.
Zerka Moreno
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Ulusoy, Y. (2015). Psikodrama Teknikleri ile Bütünleştirilmiş Etkileşim Grubu Uygulamasının Karşılıklı Bağımlılık Üzerindeki Etkisi (Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı).
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi ve pediatri hemşiresiyim. Adli psikiyatri, çocuk ve ergen psikiyatrisi, sosyal psikiyatri, pediatri yakından ilgilendiğim alanlardır. Yaşam yolunda bazen umutlu, bazen umutsuz birisiyim. İçerik Üretim ve Sosyal Medya Komisyonlarında görev alıyorum. İletişim için; tugba@hipokampusakademi.com
