Dünyada ve ülkemizde artan intihar oranları; intiharın nedenleri ve önlemleri üzerine yönelip, araştırmalar yapılmasını sağlamıştır. Ülkemizdeki TÜİK’in intihar oranlarına bakacak olursak (1);
2009→ toplam 1103 kişi (843 erkek, 260 kadın), en çok 15-19 yaş grubunda
2010→ toplam 1524 kişi (1148 erkek, 376 kadın), en çok 15-19 yaş grubunda
2011→ toplam 1148 kişi (850 erkek, 298 kadın), en çok 15-19 yaş grubunda
2012→ toplam 1450 kişi (1072 erkek, 378 kadın), en çok 20-24 yaş grubunda
2013→ toplam 1867 kişi (1392 erkek, 475 kadın), en çok 20-24 yaş grubunda
2014→ toplam 1617 kişi (1209 erkek, 408 kadın), en çok 20-24 yaş grubunda
2015→ toplam 1532 kişi (1135 erkek, 397 kadın), en çok 20-24 yaş grubunda
2016→ toplam 1856 kişi (1422 erkek, 434 kadın), en çok 20-24 yaş grubunda
2017→ toplam 2729 kişi (2127 erkek, 602 kadın), en çok 20-24 yaş grubunda
2018→ toplam 2463 kişi (1866 erkek, 597 kadın), en çok 20-24 yaş grubunda
Gördüğümüz oranların ciddiyeti yadsınamayacak düzeydedir. Bu durum intiharın nedenlerini öğrenmek, araştırmak ve anlaşılmasını sağlamayı gerektirmektedir. Bu noktada “psikolojik otopsi” yöntemi devreye girmekte. Tamamlanmış bir intiharda geriye dönük araştırma yapılmasını sağlayan bu yöntem; önceleri sadece intihar sebebi/sebeplerini öğrenmek için kullanılırken zamanla kişileri tanımamızı (özellikle ruhsal olarak) sağlamak için kullanılmaktadır. Bunun için taranan veriler;
- İntihar eden bireyin sosyo-demografik verileri (yaş, cinsiyet, kilo, eğitim durumu, yaşadığı yer/kişiler, gelir durumu, çalışma durumu, medeni durum, meslek)
- İntihar öncesi fizyolojik ve psikolojik hastalıklar (geçmiş sağlık verilerinin incelenmesi, aile hekimi, doktoru, terapisti ile görüşülmesi, madde/ilaç kullanımının varlığı, geçmişte intihar girişimin varlığı)
- Aile, arkadaş, sevgili, eş gibi yakın ilişkilerin durumu (bu bireylerle görüşülerek stres faktörleri, son dönemde davranış değişikliklerinin varlığı)
- Adli geçmiş kayıtlarını içeren bütüncül incelenmeyle sağlanmaktadır (2,3,4,5).
Sizlere Ahmet Dilsiz’in 1991-1992 yıllarında İzmir’de yaptığı bir çalışma verilerinden bahsedeceğim. (4) Çalışmada 7 ölümle sonunçlanan intihar girişimleri incelenmiştir. Bu kişilerden sadece 3’ünün ailesi ile görüşülebilmiştir.
Olgu 1: (19 yaş, erkek, ası ile) Görüşmeler sonucunda intihar nedeni; parçalanmış aile, destek sistemlerinin eksikliği, yalnız yaşam,bekarlık, maddi sorunlar ve kısa sure önce sevilen bir kişinin kaybı olduğu düşünülmüştür.
Olgu 2: (36 yaş, erkek, körfezden atlama ile) Paranoid psikoz tanısı ile izlenen bireyin görüşmeler sonucunda intihar nedeni; ağır depresyonve intihar düşünceleri olduğu belirlenmiştir.
Olgu3: (42 yaş, erkek, ası ile) Alkol bağımlılığı olan bireyin görüşmeler sonucunda intihar sebebi paranoid sanrıların varlığı olduğu düşünülmüştür.
Çalışmada göze çarpan bir durum aile ve yakın çevrenin bu görüşmeleri yapabilecek durumda olması ve yapmayı kabul etmesidir.
Bu konuda verilebilecek bir başka örnek İstanbul’da 4 kardeşin eş zamanlı intiharıdır. Prof Dr. Nevzat Tarhan bu duruma şöyle bir yorum yapmış;
“Siyanür maddesi bulunması, toplu bir ölüm olması, intihar ihtimalinin yüksek olduğunu gösteriyor. Şu ana kadar edilen bilgilerde en son ölen kişinin abla olduğu bilgisi var ancak böyle durumlarda ablanın bunu tek başına yapabilmesi zor. O nedenle tam bir otopsi raporunun alınması gerekiyor. Burada durumun adli boyutunu ayrı, sosyal boyutunu ayrı, psikolojik boyutunu ayrı ele almak gerekiyor. Adli boyutu için gerekenler yapılıyor zaten, olay nasıl oldu, suçlu var mı, herhangi bir intihar vakası mı diye araştırılıyor. Psikolojik boyutunu ele alırsak, tıpkı adli bilimlerde yapıldığı gibi böyle vakalarda psikolojik otopsi de yapılmakta. Psikolojik otopside; ‘neden bu ölüm oldu, nasıl oldu ve bunun arka planında görülen psikolojik dinamiği nelerdir’ tarafı araştırılır. Bunun için biraz kişinin özgeçmişiyle ilgili bilgilere de ihtiyaç var. Şu anda eldeki bilgilere göre dört kardeş izole yaşıyorlar, toplumda bağlantıları yok, ilaç dışında önemli bilgi bu.”(6)
Beden yok olur, yaşamlar yok olur, peki biz ne yapabiliriz? Bir sağlık çalışanı isek yardım istenmeye belki daha yakınız ama çevremizde böyle bir durum yaşanmadı, intiharı düşünen biriyle hiç karşılaşmadıysak sadece haber mi izleyeceğiz? İnsan neden intihar eder? İntihar günah değil mi? Peki intihar düşünceleri senin aklından geçiyorsa ne olacak?
Oldukça hassas ve cevabını benim de bilmediğim sorular yazdım. Bu düşünce eyleme dönüşmeden önce bir yerlerde birilerine ‘yardıma ihtiyacım var’, ‘sadece birisi beni anlasın istiyorum’ demiş olabilir, muhtemelen de demiştir. Bir yandan bu haberlerin görünür olması bize sen de yapabilirsin inancı yükleyebilir diye korkuyorum; diğer yandan ise anlaşılmayı bekleyen bir birey yok olmayı seçti, ben anlaşılmayı bekleyen kişiyi anlayarak yardım edebilir miyim inancı artar mı diye düşünüyorum. Tabi bunda haber değerinin ve bunun sunuluş biçiminin de büyük oranda payı olabilir. Yani sonuçta psikolojik otopsi; “aslında geç kaldık ama bunu neden yaptığını, seni anlamak istiyoruz” demek oluyor sanırım.
Öyle bir gün geliyor ki, insan olması gerektiği yerde olmak istiyor. Ama kimi kez yaşamak, intihar etmekten daha çok cesaret istiyor.
Albert Camus
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- http://www.tuik.gov.tr/Start.do, Erişim Tarihi: 16/03/2020
- Şahin, D. (2017). İntihar Araştırmaları ve Psikolojik Otopsi. Ayrıntı Dergisi, 5(56).
- Ak, M., Özmenler, K. N., & Özsahin, A. (2009). Psikolojik otopsi ve Türkiye’deki uygulamalari/Psychological autopsy and its practices in Turkey. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(4), 332.
- Dilsiz, A. (1994). Bir ruhsal otopsi denemesi. Kriz Dergisi, 2(1), 218-222.
- Kale, G. Ş., Hancı, İ. H., & Demirbaş, H. Psikolojik Otopsi: Adli Alanda Çalışanlar Bu Kavramı Biliyorlar Mı?. Kriz Dergisi, 27(3), 114-130.
- https://www.e-psikiyatri.com/psikolojik-otopsi-nedir, Erişim Tarihi:18/03/2020
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi ve pediatri hemşiresiyim. Adli psikiyatri, çocuk ve ergen psikiyatrisi, sosyal psikiyatri, pediatri yakından ilgilendiğim alanlardır. Yaşam yolunda bazen umutlu, bazen umutsuz birisiyim. İçerik Üretim ve Sosyal Medya Komisyonlarında görev alıyorum. İletişim için; tugba@hipokampusakademi.com
Araştırmadaki bilgilere göre 10 yılda başarılı intihar oranı 2 kattan daha fazla yükselmiş. İntiharlar için de psikolojik otopsi ilgi çekici görünüyor.