Işık Üniversitesi‘nden Talat Çiftçi‘nin “Nöroestetik ve görsel düşünme perspektifinden sanatsal ve bilimsel yaratıcılık” konulu 2018 yılında yayınlanmış doktora tezinden alınan verilere göre:
Renklerin, hayvanlar ve insanlar üzerindeki psikolojik etkileri üzerine, pek çok çalışma yapılmıştır. Son yıllarda, endüstriyel tasarım, reklamcılık ve mimarlık alanlarında, renkle ilgili çalışmalar yaygınlaşmaktadır. Burada, bir fikir vermek amacıyla, Nöroestetik ve psikoloji alanında renk konusunda yapılan bazı ilginç çalışmalardan kısaca bahsedilecektir.
Renklerin önemi nedeniyle, algılanmaları için beyinde farklı uzman bölgelerin oluştuğu anlaşılmaktadır. Aşağıdaki resimde kırmızı renk için uzmanlaşan hücrelerde, farklı renklerin algılanması sırasında yapılan ölçümler özetlenmektedir. Doğal olarak, diğer renklere kıyasla kırmızı rengin algılanması sırasında yüksek seviyede bir uyarılma görülmektedir.
Renk algılamasının, şekil ve hareket algılanmasına kıyasla 60 ila 80 milisaniye kadar daha önce gerçekleştiği tespit edilmiştir. Bu da insanlar için rengin, nesneleri tanıma açısında yaşamsal önemi olduğunu ifade etmektedir. Böylece, görsel algılamada bir stratejik öncelik sırası, yani Zamansal Hiyerarşi (Temporal Hierarchy) olduğu belirlenmiştir.
Kırmızı renk, pek çok farklı kültürde, kan, şiddet ve cinsellikle ilişkilendirilmiştir. İlkel toplumlarda kırmızı renk ile bedenlerin boyanması, cinsel olgunluğa erişildiği anlamına gelmektedir. Ayrıca, bazı hayvanlarda cinsel ilişkiye hazırlık sürecinde, yüzde ve cinsel organlarda kırmızılaşma oluşur.
Kırmızının, ulusal bayrakların %31’inde bulunan, yani en sık kullanılan renk olduğu bilinmektedir. Spor karşılaşmalarında, kıyafetlerde de kırmızı sıklıkla kullanılmaktadır. Yapılan bir araştırmada, elli yıllık süreçte, kırmızı renkli forma kullanan takımların, diğer renk forma taşıyan takımlara karşı daha fazla başarılı olduğu görülmüştür.
Sınav sırasında, kırmızı renkli dosyada soru verilen öğrencilerin, diğer renkten dosyalarda soru alan öğrencilere kıyasla daha az başarılı oldukları görülmüştür. Yani kırmızı renk, öğrencilerin zihinsel işlevini olumsuz etkilemektedir.
Kırmızı renk kıyafet giyen kadınların, erkekler tarafından çekici bulundukları belirlenmiştir. Aynı derecede olmasa da kırmızının erkek giyiminde kullanılmasının da kadınlar tarafından çekici bulunduğu ortaya çıkmıştır.
Kırmızıya boyanmış restoranlarda yemeğin daha hızlı tüketildiği gözlemlenmiştir. Sıcak renk olarak da tanımlanan, kırmızı ve turuncu gibi renklerin ısınma hissi verdiği; buna karşılık mavi ve yeşil gibi renklerin ise serinletici olduğu bilinmektedir. Buna karşılık, mavi renkli ortamın, kırmızı ağırlıklı ortama kıyasla daha fazla alışverişin yapılmasına neden olduğu gözlemlenmiştir. Nöropazarlama çalışmalarında bu tip bilgilerden yararlanılmaktadır.
Hem renkli hem de hareketli cisimlerin algılanması sırasında, beyinde uyarılmaların arttığı görülmektedir. Şeklin ortasındaki görüntü hareketli algıyı temsil etmektedir. Bu durumda, beyne görsel bilgilerin ilk giriş noktası olan V1 bölgesinde de ciddi bir uyarılma olduğu görülebilmektedir.
Renk algılamayı etkileyen temel unsurlardan biri de yakın çevredeki diğer renklerdir. Yapılan bir deneyde, siyah veya beyaz ile çerçevelenen mavi bir karenin algılanışı incelenmiştir. Burada görüldüğü üzere mavi, siyah tarafından çerçevelenince algılanması düşük seviyede kalırken; beyaz ile çerçevelendiğinde daha etkin bir şekilde algılanmıştır. Bu çalışma ile görsel eserlerin sunulduğu ortamların seçilmesinin önemi teyit edilmiştir. Özellikle de resimleri tamamlayan paspartu ve çerçeve renklerinin etkisi görülmüştür.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Çiftçi, T. (2018). Nöroestetik ve görsel düşünme perspektifinden sanatsal ve bilimsel yaratıcılık (Doktora Tezi). Işık Üniversitesi. İstanbul.
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi.
Toplum ruh sağlığı, varoluşçuluk, evrimsel psikoloji, felsefe, tiyatro, tarih, teknoloji sever.
Ruh sağlığına yönelik çeşitli hizmetlerde gönüllü olarak görev alır.
Hayat yolcusu, insan yavrusudur.
E-posta: enes@hipokampusakademi.com
