Bilgi ve deneyimlerin en güzel aktarım şekillerinden biri de hiç şüphesiz röportaj yazılarıdır. Bugün röportaj yazılarımın ilkinde uzman psikiyatri hemşiresi Saniye Öztürk ile psikiyatrik hastalığa sahip bireylerin tedavi ve rehabilitasyon süreçlerinde önemli bir yer tutan toplum ruh sağlığı merkezleri (TRSM’ler) hakkında konuşacağız.
1-Merhaba Saniye Hanım, sizi tanımayan arkadaşlarımız için kendinizi tanıtır mısınız? Saniye Öztürk kimdir?
Merhaba, Trakya Üniversitesi Hemşirelik bölümünü bitirdikten sonra meslek hayatıma ilk olarak özel bir hastanede acil servis hemşireliği yaparak başladım. Sonrasında İBB Darülaceze Müdürlüğüne bağlı Yakacık Huzurevinde geriatri hemşireliği ve 2011’de Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’ne tayinimin çıkmasıyla beraber hastanenin birçok bölümünde görev aldım. Mesleğin sürekli gelişime açık olduğunu görmek beni bu süreçte aile danışmanlığı sertifika programına dahil etti ve Marmara Üniversitesi’nde bu eğitimimi de tamamladım. Yaklaşık 7 yıldır da yine Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’ne bağlı toplum ruh sağlığı merkezlerinde çalışıyorum. Beylerbeyi Toplum Ruh Sağlığı Merkezi’nde çalıştığım dönemde, mesleğin bağımsız rollerini geliştirebilmek amacıyla Üsküdar Üniversitesi Psikiyatri Hemşireliği Yüksek Lisans programına başlayarak mezun oldum. Bir süre Ümraniye Toplum Ruh Sağlığı Merkezi’nde görevli olmakla beraber son 4 aydır tekrar Beylerbeyi Toplum Ruh Sağlığı Merkezi’nde çalışmaktayım.
2-Lisans öğreniminizden sonra, önce aile danışmanlığı eğitimi aldığınızı ardından yüksek lisans yaptığınızı belirttiniz. Severek yaptığınız oldukça aktif bir meslek hayatınız olduğunu görüyoruz. Hemşirelik mesleğini seçmeye ve bu alanda uzmanlaşmaya nasıl karar verdiniz?
Açıkçası meslek seçimim biraz spontane gelişti diyebilirim. Lisans sürecimde çok sorgulardım kendimi “Acaba doğru bir meslek mi benim için?” diye. Fakat aradan geçen yaklaşık 16 yıl sonra iyi ki diyebiliyorum. Uzmanlık sürecine karar vermem ise; toplum ruh sağlığı merkezlerinin gelişime açık, iş doyumu sağlayabileceğimiz bağımsız alanlar olması “Neden işimi daha iyi, daha profesyonel yapmayayım ki” diye düşündürtmüştü. Ve bir gün merkeze yüksek lisans stajına gelen bir arkadaşımla yapmış olduğum bir sohbet sonucunda uzmanlık için adım attım.
3-Geçen 16 yılın ardından iyi ki diyebilmenizi ve mesleğinizi daha profesyonel icra etmek için uzmanlaşmak istemenizi çok değerli buluyorum. Bu tür adımlar meslek gelişimimiz açısından da çok kıymetli. Şimdiki sorum biraz daha çalışma hayatınıza yönelik olacak. Toplum ruh sağlığı merkezinde çalışan bir hemşire olarak TRSM’lerin amacını ve ruh sağlığı sistemi içerisindeki rolünü nasıl açıklarsınız?
TRSM’nin amacı; ağır ruhsal bozukluğu olan bireylerin, hastane yatışı olmadan toplum içinde, tedavi olanaklarına erişiminin sağlanarak, yatışlarının önüne geçilmesi ve bağımsızlıklarının kazandırılabilmesidir. Ayrıca aile bakım yükünün azaltılması, sosyal desteğin oluşturulması ve damgalamaya yönelik farkındalık çalışmaları yaparak bireyi, aileyi ve toplumu bilinçlendirmektir.
4-Bireylerin bağımsızlıklarının olabildiğince arttırılması, sosyal destek sağlanması ve aile bakım yükünün azaltılması gibi amaçlardan bahsettiniz. Bu amaçları gerçekleştirmeye yönelik toplum ruh sağlığı merkezinde hangi meslek grupları yer alıyor ve ne tür faaliyetler gerçekleştiriliyor?
Toplum Ruh Sağlığı Merkezi ekibi; sorumlu hekim önderliğinde hemşire, psikolog, sosyal çalışmacı, ergoterapist, hizmetli, veri giriş personeli, güvenlik ve iş uğraş hocaları ile birlikte hizmet yürütmektedir . Merkezde ağır ruhsal bozukluğu olan bireylerin, ikametlerine göre tespitiyle hastane yatışı olmadan toplum içinde tıbbi tedavi ve sosyal rehabilitasyon desteği alabilmeleri amaçlanmaktadır. Bunun için danışanlarımıza ve ailelerine yönelik psikoeğitim grupları, danışanlarımıza yönelik sosyal beceri ve etkileşim grupları, iş-uğraş atölyeleri (yemek, müzik, el sanatları, resim…gibi), gerektiğinde duruma göre ev ziyaretleri, danışmanlık, tiyatro, sinema, müze ziyaretleri, piknik… gibi toplu etkinlikler düzenlenmektedir.
5-Hizmet alan bireylerin yanında psikoeğitimler yardımıyla ailelerin de bu sürece dahil edilerek bilinçlendirilmesi, sunulan hizmetlerin bir bütün olarak başarıya ulaşmasında oldukça etkili bir adım. Bahsetmiş olduğunuz TRSM’lerdeki bu faaliyetlerden yaralanmak isteyen bireyler nasıl bir yol izlemeli? Başvuru için aranan herhangi bir şart veya şartlar var mı?
Merkezlerden ağır ruhsal bozukluk tanılı bireyler hizmet alabiliyor. Bunlarda şizofreni, psikoz, şizoaffektif bozukluk, organik olmayan psikotik bozukluk gibi psikotik bozukluk çatısı altında takip olunan ve duygu durum bozukluğu olan bireylerdir. Fakat bazen ek hastalıklarla ilişkili olarak merkeze uyumlu olmayabiliyorlar. Bireyler takip olunduğu herhangi bir devlet hastanesinin psikiyatri birimine başvurduklarında ikametine uygun olan toplum ruh sağlığı merkezine iletişim bilgileri otomatik olarak düşüyor ve o bölgedeki toplum ruh sağlığı merkezinde görevli olan ekip üyesi bireyi arayarak merkeze davet ediyor. Sorumlu hekimin değerlendirmesi neticesinde merkeze kaydı sağlanıp, hizmet alımı başlatılıyor. Yahut hastaneden taburculuk sonrası yönlendirme şeklinde de başvuru yapabiliyorlar.
6-Bağlantı kurmak anlamında hizmete ulaşımın oldukça kolay olduğunu görüyoruz. Hizmete ulaşım demişken içinde bulunduğumuz pandemi sürecine de değinelim istiyorum. Bildiğiniz üzere pandemi sürecinde Covid 19 yayılımını önlemek ve kontrol altında tutabilmek amacıyla çok sayıda kurum ve kuruluşa birtakım kısıtlamalar getirildi. Toplumun her kesimi az ya da çok bu kısıtlamalardan etkilendi. Toplum ruh sağlığı merkezlerindeki bu kısıtlamaların hizmet alan ve hizmet veren bireyler üzerinde ne tür etkileri oldu? Hizmetler nasıl devam etti ya da edebildi mi?
Covıd sürecinde yoğunluklu olarak telepsikiyatri şeklinde çalışıyoruz. Sosyal kısıtlılıkla beraber sosyal işlevsellikte de gerilemeler yaşanmaktadır. Olabildiğince ev içi aktiviteler ya da tedbirler dahilinde yapılabilecekler konusunda stratejiler oluşturulmaya çalışılıyor. Bağ kurulan danışanlarımızla süreç daha iyi ilerlerken, yeni kayıtlarla ilgili bağ kurmakta sıkıntı yaşanabiliyor. Sosyal rehabilitasyon konusunda ise danışanlarımız ciddi anlamda merkezde faaliyetlerin durdurulmasıyla beraber kısıtlanmış oldular. Uyku düzenlerinin bozulması, kilo alımlarının artması ve depresif bulgularda artış gibi sorunlar gözlemliyoruz. Türkiye’deki birçok TRSM bu süreçte maalesef ki kapanma durumu yaşamak zorunda kalmıştır. TRSM’lerin acil servislerin yoğunluğunu azalttığı ise inkar edilemez boyuttadır.
7-Vermiş olduğunuz bilgilerden de yola çıkarak pandemi sürecinin bilhassa psikiyatrik hastalığa sahip bireyler üzerindeki olumsuz etkilerinin en asgari düzeye indirgenmesi açısından ilgili kurum ve kuruluşlarca yapılacak düzenlemelere ihtiyaç olduğunu düşünmekteyim.
Sahadaki deneyimlerinizden yola çıkarak oldukça kıymetli bilgiler verdiniz bize. Son olarak meslek hayatınızda sizi en çok zorlayan veyahut unutamıyorum dediğiniz bir an varsa bizlerle paylaşır mısınız?
Hatırladıkça hep duygulandığım bir anım var elbet. Beylerbeyi Toplum Ruh Sağlığı Merkezinde takip ettiğim bir danışanım vardı. Tanışmak için ilk kez merkeze davet amaçlı aradığımda annesi ve kendisi telefonu yüzüme kapatmıştı. Sonrasında dönüş yaptılar ve görüşme sağlayabildik. Danışanım genç bir kız, aşırı kilolu, sosyal katılımı ve işlevselliği kısıtlı, ilaç uyumu iyi fakat ara ara işitsel halüsinasyonları olan biriydi. Bir yıl sonrasında; merkeze tek başına gelmeye, şahane yağlı boya tablolar yapmaya, diyetisyene gitmeye ve ev için alışveriş yapmaya başlamıştı. Oradan Ümraniye Toplum ruh Sağlığı Merkezi’nde görevlendirildiğim bilgisini vermek için aradığımda annesi ‘’kızımı kimliğine kavuşturdunuz’’ demişti. O zaman anlamıştım ne kadar değerli bir iş yaptığımızı…
Verdiğiniz emeklerin böylesine güzel sonuçlar doğurması ve danışanınızdaki bu büyük gelişim, en az ‘’kızımı kimliğine kavuşturdunuz’’ cümlesi kadar büyüleyici..
Deneyimlerinizi bizlerle paylaşarak sunmuş olduğunuz katkı için çok teşekkür ederiz. Oldukça keyifli hoş bir sohbet oldu.
Rica ederim iyi çalışmalar.
Gönderinin Yazarı
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hemşirelik Bölümü 2020 Mezunudur. Klinik hemşire olarak çalışmaktadır. Nöropsikiyatri, şizofreni, kişilik bozuklukları ve psikolojik deneylere ilgili. İnsana faydalı olan her türlü etkinlikte yer almaktan, araştırma yapmaktan hoşlanır.
E-Posta : sulenureski@hipokampusakademi.com
Hasta Yakını ile Röportaj: Kardeşinin Elini Asla Bırakma 
Araştırma Görevlisi DR. Gülhan Küçük Öztürk İle Obsesif – Kompulsif (OKB) Bozukluk 
Kübra GÜLIRMAK: Psikiyatri Hemşireliğinde Araştırma Görevlisi Olmak 
Eda Albayrak İle Pozitif Psikoterapiye Yolculuk 
Emel Küçüktatar: Acil Serviste Bir Psikiyatri Hemşiresi 
Aslı Zeynep Güvaç: Psikiyatri Hemşireliğinde Doktora Öğrencisi Olmak
Kurumlarda sistemler kadar, o sistemleri yürüten liderlerin de önemi büyük diye düşünüyorum. Benzer sistemle yürüyen yapılarda, kişiler o kadar çok büyük fark yaratıp hayatlara dokunabiliyor ki. Bazen bu duruma şükrediyor, bazen de kahrediyorsun.