Gençlerin teknolojiyi yoğun olarak kullanmaları sonucunda fizikselden sanala transfer olan yeni bir zorbalık şekli siber zorbalık ortaya çıkmıştır. Siber zorbalık, zorbalığın yeni bir biçimidir.
Belsey, siber zorbalığı, ‘bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da grup tarafından diğerlerine zarar vermek için tasarlanan kasıtlı, tekrarlanan ve düşmanca davranış içeren zorbalık türü’ olarak tanımlamıştır.
Patchin ve Hinduja’ya göre ise siber zorbalık, elektronik metinler aracılığı ile kasten ve belirli tekrarlarla gerçekleştirilen zarar verme davranışıdır. Bu metinler çok ciddi içerikli mesajları (ölüm tehdidi, küfür, hakaret vb.) kapsayabilmektedir. Ayrıca, başkalarının e-postalarını izinsiz okuma veya kişisel şifrelerini kullanma, utandırıcı mesajlar gönderme, kurbanın utandırıcı resimlerini çekme ve bunları yayma gibi eylemleri içermektedir.
Siber zorbalık genellikle bir defadan fazla oluşur, psikolojik şiddet içerir ve kasıtlı yapılır.
Siber zorbalıkta saldırgan ile kurban arasında kişisel bir temas bulunmamasına rağmen, saldırıya uğrayan kişi psikolojik zarar görmektedir. Ayrıca çocuk ve gençler sanal ortamda hayal güçlerinin etkisiyle yarattıkları karakterler aracılığı ile zorbaca davranışları oyun olarak kabul etmekte ve bu davranışlar için sorumluluk üstlenmemektedirler.
İnternette zorbalık yapan kişi bunu ya karşısındakinin duygularını incitmek için ya da şaka veya eğlence olsun diye yapmaktadır. Bazen de kişi sanal ortamda veya gerçek hayatta şiddet görmüş olduğundan intikam almak için veya teknolojik gücünü ve becerisini sergilemek için yapmaktadır.
Bugün Amerika’da yaşları 12 ila 17 arasında değişen gençlerin %87’si cep telefonu, bilgisayar gibi diğer insanlarla her zaman ve her yerde iletişim kurabilmelerini sağlayan elektronik araçları kullanmaktadır. Bu durum zorbalığı sürekli hale getirmiştir. Suçlu bu araçlar aracılığı ile incitici ve karalayıcı mesajlarını günün her saatinde kurbana ve onu tanıyan şahıslara gönderebilmekte veya diğer internet kullanıcılarının ziyaret ettikleri herkese açık ortamlarda görülmesini sağlamaktadır. Siber kurban kendisini taciz eden kişinin kim olduğunu çoğu zaman bilmemektedir. Zorbalık yapan kişi kurbanın kapı komşusu veya en yakın arkadaşı bile olabilmektedir. Gizlilik, saldırgana gerçek hayatta davranamayacağı kadar rahat davranma olanağı sağlamaktadır. Herhangi bir tepki alabileceği ya da izinin araştırılıp bulunabileceği korkusu olmadığı için saldırgan daha korkutucu ve taciz edici olmakta hatta başka bir karaktere veya kişiliğe bürünebilmektedir. Zorbalık yüz yüze yapılmayınca kurbanla empati yapılamamaktadır, çünkü saldırgan karşısındaki kişiye ne kadar zarar verdiğini ve onun ne hissettiğini görme şansına sahip değildir.
Siber zorbalığın yaygınlığı
Bazı araştırma sonuçlarında bu oranlar %9 ile %35 arasında değişmekte, bazılarında ise daha yüksek oranlara çıkmaktadır.
Arıcak (2009) 695 üniversite öğrencisiyle yaptığı çalışmada öğrencilerin %19.7 sinin yaşamı boyunca en az bir defa zorbalık yaptığını, %54.4 ünün en az bir defa kurban % 17.7 sinin ise siber zorba–kurban olduğunu ifade etmiştir.
Siber zorbalıkta cinsiyetin rolü
Bazı araştırmacılar cinsiyet farklılığının önemli bir gösterge olduğunu vurgularken, bazıları cinsiyet açısından herhangi bir fark bulamadıklarını ifade etmişlerdir.
Arıcak (2008) Türk ergenler arasında yaptıkları bir çalışmada ise, siber zorbalığa katılım açısından erkeklerin kızlara göre daha fazla zorba, kurban ve hem zorba hem kurban rollerinde oldukları görülmüştür.
Siber zorbalıkta yaşın rolü
Siber zorbalık yaş ile sınırlı değildir. İlkokuldan yetişkinliğe kadar her yaşa uzanabilir.
Anne babanın rolü
Araştırma bulguları anne baba ilgisinin ve gözetiminin çocukların siber zorbalığa uğramasını veya siber zorbalık yapmasını büyük oranda azalttığını ortaya koymaktadır.
Siber zorbalığın psikolojik etkileri
Siber zorbalık gören çocuklar üzüntü, anksiyete, korku gibi duyguları daha fazla hissettiklerini belirtmişler, ayrıca konsantrasyon bozukluğu nedeniyle okul notlarında düşmeler olduğunu ifade etmişlerdir.
Siber zorbalık yaşayan çocuklar okuldan kaçma, okula devamsızlık ve okula silah getirme gibi okulla ilgili davranış problemlerini daha fazla göstermişlerdir.
Siber zorbalık deneyimi gençler arasında depresyon, madde kullanımı ve suç işleme oranlarını yükseltmektedir.
Siber zorbalık yapan gençler kuralları çiğneme, saldırganlık gibi davranış problemlerine daha yatkın bulunmuşlardır.
Siber zorbalık ile baş etme stratejileri
Li (2005) yaptığı çalışmada ergenlerin kendi kendilerine uyguladıkları güvenlik önlemi olarak sohbet odalarından uzak durmak, yabancılarla konuşmamak gibi yöntemler izlediklerini bulmuştur. Kullanılan baş etme yöntemleri ise, istenmeyen mesajı ve rahatsız eden kişiyi durdurma, tacizciye bunu durdurmasını söyleyebilme, kullanıcı ismini değiştirmedir. Smith (2008) İnternette tacize uğrayan gençlerin gelen mesajları durdurmak, e-posta adreslerini veya telefon numaralarını değiştirmek, suç içeren mesajları saklamak, polise ve diğer otoritelere haber vermek gibi yöntemlere başvurduklarını belirtmişlerdir.
Araştırmalar bazı gençlerin siber zorbalıktan korunmak için neler yapılması gerektiğinden haberdar olduklarını, teknolojik bilgilerini kullanarak ya da tehlikeli sanal ortamlardan kaçınarak bu durumla baş ettiklerini göstermektedir.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Aksaray, S. (2011). Siber zorbalık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 405-432.
- Arıcak,T. (2009) Üniversite öğrencilerindeki siber zorbalık davranışlarının bir yordayıcısı olarak psikiyatrik belirtiler. Eğitim Araştırmaları ( EJER) (Kış) Sayı: 34
- Erdur-Baker, Ö., & Kavşut, F. (2007). Akran Zorbalığının Yeni Yüzü: Siber Zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (27).
- Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık/siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisidir.
Toplum ruh sağlığı hemşireliği, kişilik psikolojisi, sağlık sosyolojisi ve tiyatro ile ilgilenir.
Yaşamın içerisinde kendisini arayan birisidir.
İçerik Üretim Komisyonu üyesidir.
İletişim: darkatamer@gmail.com
