Şizofreni, sıklıkla gençlik yıllarında başlayan, gidiş ve sonlanışı bireyden bireye farklılık gösterebilen, büyük ölçüde yeti yitimine sebep olan, pozitif (varsanılar, yanılsamalar, düşünce ve hareket bozuklukları) ve negatif (duygusal tepki vermeme, heyecan duymama, anhedoni, sosyal etkileşim kurmama, planlı aktiviteleri sürdürmede zorlanma) belirtiler gösteren bir ruhsal bozukluktur. Hastalıkta ortaya çıkan bilişsel ve işlevsel kayıplar nedeniyle kendine bakımda, eğitim ve çalışma yaşamında ve kişilerarası ilişkilerde bozulmalar yıllar geçtikçe artmakta, hastaların yaşam kalitesi de düşmektedir. Kronik hastalıklarda hastalık süreci sonlanmadığı için hastalıkla uyumlu yaşamanın ve rehabilitasyonun devamlılığı önem kazanmaktadır. Bu nedenle hastalığın erken dönemde tanılanması, etkili tedavi edilmesi kadar rehabilitasyonun sağlanması da hastalığın prognozunda belirleyici olabilmektedir.
Şizofrenili bireylerin rehabilitasyon sürecinde 2012 yılından itibaren hizmet sunmaya başlayan Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinin (TRSM) önemli bir yeri vardır ve şizofreni gibi ağır ruh sağlığı sorunu olan bireylerin toplumsal yaşamdan kopmadan rehabilitasyonunu hedeflemektedir.
Klinikte yatarak tedavi gören ve akut psikotik dönemi yatışan şizofreni hastalarının takibinin yapılması ve iyilik halinin desteklenmesinde TRSM’ler oldukça önemlidir. TRSM’lerde yürütülen iyileştirim, uyumlandırma programlarının ve ruhsal toplumsal beceri eğitiminin şizofreni tanılı bireylerde psikososyal becerileri, mesleki işlevselliği ve yaşam kalitesini artırma, hastalığa yönelik içgörü kazandırma, yeti yitimini azaltma açısından etkili sonuçlarının olduğu söylenebilir. Bu sayede hastalar hem toplum içinde var olmakta hem de sosyal yaşam için gerekli beceri ve desteği kazanmaktadır.
TRSM’ye kabul edilen bireylerde aranan özellikler şu şekilde sıralanmıştır: ‘kısa süre önce hastaneden taburcu olmuş veya hastaneye yatırılma riski olan ve psikoz veya diğer ağır ruhsal bozukluklar nedeniyle tedavi ve psikososyal desteğe ihtiyaç duyan ya da ağır bir ruhsal bozukluk nedeniyle işlevselliği ciddi düzeyde azalmış bireyler tedavi amacıyla TRSM tarafından kabul edilebilir’. Hastaneye sık yatış geçmişi ve eğilimi olan bireyler, bu merkezde sunulan psikososyal desteğe daha fazla ihtiyaç duydukları için öncelikli olarak ele alınmaktadır.
Merkezde multidisipliner ekip anlayışı çerçevesinde hastalara yönelik çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Bu etkinlikler çeşitli bireysel görüşmeler, danışmanlık, psikoeğitimler, tedavi takip ve kontrolleri, egzersiz ve spor programları, yağlı boya resim, ahşap boyama uğraş eğitimleri olup, düzenli devam eden programlarla hastaların yaşamla bağları yeniden kurulup, gelişmekte ve sosyalleşebilmektedirler.
Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda TRSM’ler ruhsal bozuklukların takibinin yapılabileceği ve TRSM danışanlarının toplumdan kopmayıp kendilerine fayda sağlayabilecekleri kurumlardır. Çevrenizde şizofreni tanılı veya diğer ruhsal bozukluklara sahip bireyler varsa onları bilgilendirerek ihtiyaç duydukları psikososyal desteği almalarına yardımcı olabilirsiniz.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Delice MA, Akgül SM, Yıldız M. Toplum Ruh Sağlığı Merkezi’nden hizmet alan bir şizofrenili olguda bütüncül yaklaşımın hastalığın gidişine etkisi. Clinical and Experimental Health Sciences, 2014;4:122-5.
- Dülgerler Ş. Şizofrenik bozukluklar. In. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Bakım Sanatı (Eds O Çam, E Engin):413-46. İstanbul, İstanbul Tıp Kitabevi, 2014.
- Ensari H, Gültekin BK, Karaman D, Koç A, Beşkardeş AF. Bolu Toplum Ruh Sağlığı Merkezi hizmetlerinin şizofreni hastalarındaki yaşam kalitesi, yeti yitimi, genel ve sosyal işlevsellik üzerine etkisi: Bir yıllık izleme sonuçları. Anadolu Psikiyatri Derg. 2013;14:108-14.
- T.C. Sağlık Bakanlığı Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Hakkında Yönerge, 2011.
- Toplum ruh sağlığı merkezleri için çalışma rehberi. www.istanbulsaglik.gov.tr › tedk › pdf › TRSM_rehber. Erişim tarihi: 01.10.2019
Gönderinin Yazarı
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’nde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği YL öğrencisi.
Çocuk ve ergen ruh sağlığı, şizofreni, otizm ve çocuk istismarı özel ilgilendiği konular.
E-posta: gulfiratmirac@hipokampusakademi.com
