Sosyal psikoloji “sosyal etki” olgusuna dayanmaktadır. Her insan diğer insanlardan etkilenir ve onları etkiler. Sosyal psikoloji, bireysel davranışları sosyal bağlamda anlama ile ilgilidir.
Sosyal etki: Diğer insanların söylediklerinin, eylemlerinin ya da yalnızca varlıklarının, düşüncelerimiz, duygularımız, tutum ya da davranışlarımız üzerinde yarattığı etkidir.
Sosyal psikoloji: İnsanların duygu, düşünce ve davranışlarının başka insanların gerçek ya da hayali varlıklarından nasıl etkilendiğinin bilimsel olarak incelenmesidir.
Sosyal etki sadece davranış değişikliği sağlamaz, aynı zamanda duygularımızı ve düşüncelerimizi de etkiler. Yanımızda bulunsun ya da bulunmasın bir kişi için davranışımızı yeniden şekillendiririz. Örneğin, anne-babalarının kendileri ile gurur duymalarını sağlamak için başarılı olmak isteyen çocuklar…
Bununla beraber sosyal psikoloji duygu, düşünce ve davranışımızın neden ve nasıl değiştiğini toplumsal çerçeve içinde değerlendirir. Çünkü, araştırmacılar insan davranışlarını kişisel psikoloji ile mi yoksa sosyal psikoloji ile mi açıklanacağı üzerinde çalışmaktadırlar. İnsanlar, kendi davranışları ve başkalarının davranışlarını bütünüyle ayırıcı kişilik özellikleri çerçevesinde tanımlamaya ve bu şekilde sosyal etkinin gücünü göz ardı etmeye daha eğilimlidir. Ancak bu yanıltıcı olabilmektedir. Ayrıca, insanların sosyal dünyadan nasıl etkilendiğini anlamak için, sosyal dünyanın kendi nesnel özelliklerinden çok, insanların bu dünyayı nasıl algıladığı, anladığı ve yorumladığını kavramak daha önemlidir. Sosyal psikoloji, değişkenlerin dikkatli bir şekilde kontrol edildiği deneyler yoluyla sosyal davranışları incelemektedir. İnsanların inanışları, değerleri, varsayımları, düşünceleri üzerine şekillenmeyen sistematik ve deneye dayalı bir bilimdir.
Sosyal psikoloji, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok konu ile ilgilenir:
- Grup davranışı
- Sosyal algı
- Liderlik
- Saldırganlık
- Ön yargı
Sosyal psikoloji, insan sosyal davranışlarının ana nedenine odaklanmaktadır. Çünkü insan meraklı bir canlıdır. Herkes diğer insanları nasıl etkilediğini ve onlardan nasıl etkilendiğini merak eder.
Tarihçe
Aristoteles, insanların doğuştan sosyal bir varlık olduklarına ve toplu yaşamda sosyalleşmenin bir gereklilik (bireysel merkezli yaklaşım) olduğuna inanmaktadır.
Platon, devletin bireyi kontrol ettiğini ve sosyal sorumluluğu sosyal bağlamda (sosyo-merkezli yaklaşım) teşvik ettiğini savunmaktadır.
Hegel, toplumun, sosyal zihnin gelişimi ile kaçınılmaz bağları olduğu kavramını ortaya koymaktadır. Bu, sosyal psikoloji çalışmasında önemli olan sosyal zihin (grup etkisi-social mind) fikrine yol açmaktadır.
Lazarus & Steinthal ise, kolektif bir zihin fikrine odaklanarak “Volkerpsychologie” yani sosyal psikolojiyi ortaya çıkarmıştır. Kişiliğin gelişmesinde, bireyde belirli bir sosyal düşünceyi oluşturma aracı olan dilin kültürel ve toplumsal etkilerden yararlandığını vurgulanmaktadır. Bundan etkilenen Wundt, dilin metodolojik çalışılmasını ve bunun sosyal olmaya etkisinin incelenmesi üzerinde durmaktadır.
Sosyal psikolojiyi konu alan ilk metinler 20. yüzyılın başında ortaya çıkmaya başlamıştır. Sosyal Psikolojiye Giriş isimli dikkat çeken ilk eser 1908’de McDougall tarafından yayımlanan kitap, duygu, ahlak, karakter, din konularını ele almaktadır. Sosyal psikolojiyi konu alan günümüz kitaplarına göre bir çok farklı konuyu içermektedir. Seçilen konular McDougall’ın sosyal davranışın doğuştan geldiği, içgüdüsel ve bireysel olduğu inancıyla örtüşmektedir. Ancak bu durum, modern sosyal psikolojide kabul edilmemektedir.
Allport, sosyal davranışların insanlar arasındaki etkileşimlerden kaynaklandığını kabul etmekte ve mevcut düşünceyi büyük ölçüde desteklemektedir. “Bireyin gösterdiği davranış ile diğer bireylerin bu davranışa tepki verecekleri ve kendi davranışlarının da bu tepkiden etkileneceğinden” bahsetmiştir. Ayrıca kitabında, duygu, izleyicilerin başkaları üzerindeki etkileri gibi, bugün hala tartışılan konular üzerinde durmuştur.
Murchison, sosyal psikoloji alanında ilk kitabı yayınlamıştır.
Murphy & Murphy, sosyal psikoloji alanındaki 1.000 çalışmanın bulgularını özetleyen bir kitap hazırlamıştır. 1950’ler itibariyle sosyal psikoloji ile ilgili bir çok akademik dergi yayınlanmaya başlamıştır.
Geçmişte daha çok sosyal etkiyi inceleyen sosyal psikoloji, günümüzde sosyal algı ve sosyal etkileşimi de anlamaya çalışmaktadır. Çünkü diğer insanları nasıl gördüğünüz veya onların sizi nasıl gördüğü karar alma sürecinde etkili olmaktadır. Örneğin evde tek olduğunuz haliniz ile kamusal bir alandaki haliniz aynı değildir. Evde rahat, gürültülü davranabilirsiniz. Ancak kamusal alanda daha çok bastırılmış, toplumun normlarına uyacak şekilde davranırsınız. Diğer insanların üzerinizde yarattıkları etkiyi kullanarak sosyal psikoloji, toplumun daha iyi ve sağlıklı ilerlemesine yardımcı olmaktadır. Örneğin, televizyonda düzenlenmiş içerikler ile çocukların saldırganlık davranışını azaltmak veya AIDS hastalığı ile korku yaratarak toplumu güvenli cinselliğe yöneltmek gibi. Bugün de sosyal psikoloji, kişi ve madde kullanımı, suç, şiddet, zorbalık gibi davranışları ele almaktadır.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Aronson, E., Wilson, T., & Akert, R. (2012). Sosyal Psikoloji (1. Baskı). İstanbul: Kaknüs Yayınları
- Bernard Guerin (2003) Social Behaviors as Determined by Different Arrangements of Social Consequences: Diffusion of Responsibility Effects With Competition, The Journal of Social Psychology, 143:3, 313-329.
- Cieciuch, Jan & Schwartz, Shalom & Davidov, Eldad. (2015). The social psychology of values. 10.1016/B978-0-08-097086-8.25098-8.
- John V. Petrocelli (2008) Book Review: Review of Social Psychology: Handbook of Basic Principles (2nd ed.), The Journal of Social Psychology, 148:6, 775-777.
hayat boyu öğrenci / life-long-learner
