Ufuk Bal ve ekibinin 2015 yılında “Telepsikiyatri: Şimdi ve Burada” isimli Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi’nde yayınlanan makalesinden alınan verilere göre:
Teletıp, 21. yüzyılın başında hızlı bir gelişim gösteren bilişim teknolojileri ve telekomünikasyonla uzak mesafeden tıbbi hizmet sunumudur. Telepsikiyatri, teletıbbın psikiyatri alanına uyarlanmış biçimidir. Telepsikiyatri, psikiyatrik değerlendirme ve tedavinin video konferans gibi haberleşme teknolojileri aracılığıyla sunulmasıdır. En önemli özelliği herkes tarafından ulaşılabilir olmasıdır. Hasta, evinin rahatlığında ve çoğu kez kendisinin belirlediği bir zamanda ruh sağlığı hizmeti alabilmektedir. Teknolojinin gelişmesi telepsikiyatrinin dilenen yer ve zamanda sunumunu sağlamıştır.
Terapötik İlişki
Telepsikiyatride terapötik ilişkinin nasıl etkilendiğine henüz bir açıklık getirilmemesine rağmen telepsikiyatriden memnuniyetini ifade eden hasta sayısı oldukça yüksektir. Hastalara telepsikiyatri deneyimleri sorulduğunda, görüşme öncesi kısa bir tedirginlik sonrasında sanki doktorla aynı mekânda görüşüyorlarmış hissine kapıldıklarını söylemişlerdir. Görüşmenin henüz ilk dakikalarında, uzak mesafelerden ekran aracılığıyla görüşüldüğü hissi kaybolmaya başlar. Bu konudaki bir çalışmada post travmatik stres bozukluğu hastalarında, yüz yüze veya video konferans yoluyla görüşmede terapötik ilişkinin kurulma düzeyi karşılaştırılmıştır. Hastaların 17’si video konferans yoluyla, 29’u ise yüz yüze bilişsel davranışçı terapi görmüşlerdir. Tedavi süresince beş ayrı zamanda, terapötik ilişkinin kalitesini değerlendiren anketler uygulanmıştır. Her iki modalitede de terapötik ilişkinin iyi düzeyde kurulduğu ve belirgin bir farkın bulunmadığı gözlenmiştir. Bu durum, gelişen olumlu terapötik ilişkiden çok, rahat bir ortamda hizmet alınmasına ve klinisyene ulaşmadaki kolaylığa bağlanmıştır.
Görüşmenin Gizliliği
Sanal ortamda yapılan psikiyatrik görüşme, bilginin elektronik ortamda depolanması ve aktarılması sırasında gizliliğinin ihlal edilmesi riskini taşır. Klinisyen dışındaki teknik ve idari ekibin, gizli bilgilere ulaşabilme olasılığı kaygıya neden olmaktadır. Elektronik tıbbi kayıtlar içine, gizliliğin ihlali halinde uyarı yapması üzere alarm sistemleri yerleştirilir. Yetkisi olmayan kişilerce, psikiyatrik bilgiye ne zaman ulaşılmak istendiği ayrıntılarıyla belirlenir ve bu da caydırıcılık rolü oynar. Psikiyatristin elektronik sistemleri kullanma becerisini geliştirmesi, gizli bilginin paylaşımı ve korunmasıyla ilgili etik ve yasal yükümlülüklerini bilmesi gerekir.
Telepsikiyatrinin Kullanım Alanları ve Avantajları
- Bireyin evinde ya da mahrem hissedebileceği başka bir ortamda bu hizmetten yararlanabilir. Hareket kabiliyeti kısıtlı evde bakım hastaları ve doktor muayenehanesinde rahat hissetmeyen hastalar için optimaldir.
- Hapishane ve ıslah evlerinde uzaktan psikiyatrik değerlendirme, ilaç tedavisinin düzenlenmesi, öz kıyım riskinin izlenmesi, şartlı tahliyeye karar verilmesi gibi alanlarda yararlanılır. Bu yolla, mahkumların güvenlik görevlileri eşliğinde uzak mesafelerden sağlık kuruluşlarına getirilmesinin ağır masrafı önlenmiş olur.
- Hastanelerin acil servislerine başvuran, kendisine veya başkasına zarar verme eğilimi olan acil psikiyatri hastalarının konsültasyonunda yararlanılır. Acil servislerde yaşanan aşırı iş yükü sorunun önüne geçmek için iyi bir modeldir ve acil psikiyatri hizmeti daha ulaşılır olur. Acil serviste hastaların psikiyatristi bekleme süreleri azalır, memnuniyetleri artar. Hastayı ilk kez konsülte eden psikiyatrist, bu görüşmenin ardından hastayı gereksinimine uygun alanda uzmanlaşmış meslektaşına yönlendirebilir.
- Toplum ruh sağlığı merkezleri, rehabilitasyon kurumları, huzurevleri ve madde bağımlılığı tedavi merkezlerinde rutin telepsikiyatri uygulamalarının kullanımı yaygınlaşmaktadır.
- Ruhsal yardıma gereksinim duyan sığınmacılara ve göçmenlere, kendi dillerini ve kültürlerini bilen profesyonellerce hizmet sunulmasını sağlamaktır. Suriyeli mültecilerle yapılan bir çalışmada, bu grubun %41’nde tedavi gerektirecek düzeyde anksiyete saptanmıştır. Psikiyatristle görüşmek istediğini dile getirenlerin ise %45’i telepsikiyatri uygulamasını kabul etmişlerdir. Telepsikiyatri yoluyla görüşülen hastalar yüksek düzeyde memnuniyet sergilemiş ve ilerleyen görüşmelerin bu yolla yapılmasını onaylamışlardır.
- Şizofreni hastalarında bilgilendirme ve tedavi takibinin düzenli telefon görüşmeleriyle yapılması, ilaç tedavisine uyumu ve toplumsal işlevselliği arttırmıştır. Bu takip, bakım verenlerin yükünü, duygu dışa vurumunu ve depresif belirtilerini de belirgin düzeyde azaltmıştır.
Sonuç olarak insan iletişiminin, duyguların paylaşılmasının bu denli ağırlık taşıdığı psikiyatri pratiğinde, telepsikiyatrinin yüz yüze görüşmenin yerini almak yerine, gereken şartlarda uygun “tercih” olarak seçilebileceği düşünülebilir. Mesafe engelleri, trafik yoğunluğu, mesai aksatılması gibi sorunları ortadan kaldıracak bir yaklaşım olmasına, maliyetinin uygun olması gibi bir değişken de eklendiğinde, telepsikiyatri hizmetinin yüz yüze görüşme sayısından daha çok olduğu bir gelecekle karşılaşılabilir.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
1.Bal, U. Yılmaz, E. Tamam, L. & Çakmak, S.(2015). Telepsikiyatri: Şimdi ve Burada. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. Cilt 7. Sayı 2. Sayfalar 136 – 148.
Hayriye, Sakarya Üniversitesi Hemşirelik bölümü mezunu.
Şizofreni, terapiler ve sosyal psikoloji konularına ilgili.
Sosyal ve aktif olmayı sever.
