Günümüzde çocuklar tarafından oynanan çeşitli türlerde bilgisayar oyunları bulunmaktadır. Bazı türlerdeki oyunlar ayrıca yetişkin bireylerin de dikkatini çekmektedir. Fakat insanların çoğu bilgisayar oyunlarının zararlı olduklarını düşünürler. Öyle ki ebeveynler çocuklarına bilgisayar oyunları konusunda sınırlandırmalar getirirler ve mümkün olduğunca kısa süreli izinler verirler. İnsanlar arasındaki ortak yanılgının aksine bazı türlerdeki bilgisayar oyunları (video games) bilişsel yetenekleri (cognitive abilities) geliştirmekte ve dislektik (dyslexic) çocukların daha iyi okumasını sağlamaktadır.
İlk olarak, aksiyon içerikli bilgisayar oyunları bilişsel yetenekleri geliştirmektedir. Eğitimde Ölçüm Ulusal Konseyi (NCME) bilişsel beceriyi bireyin öğrenme ve problem çözme ile yakından ilişkili çeşitli zihinsel aktiviteleri gerçekleştirme becerisi olarak tanımlamıştır. Sözel, mekansal, psikomotor ve işlem hızı yeteneği bu tanıma dahil edilebilir. 2011 yılında bir grup araştırmacı tarafından aksiyon video oyunları (action video games) hakkında yapılan araştırma sık sık aksiyon içeren video oyunu oynayan oyuncuların, oyuncu olmayanlara kıyasla algı ve biliş ölçümlerinde daha iyi performans sergilediklerini göstermiştir. Bununla birlikte aynı araştırmacılar tarafından ortaya konan bazı çalışmalar video oyunu oynamanın algı ve biliş kabiliyetlerini arttırdığını bildirmiştir.
Aksiyon video oyunu oynanırken beyin yeni stratejiler üretir. Kritik düşünme kullanılmalı ve oyuncuyu zafere götürecek uygun seçimler yapılmalıdır. Bu sırada ekrana bakan gözler ve klavyeyi ve fareyi kullanan eller uyumlu olmalıdır, yani el göz koordinasyonu gereklidir. Bu pratik sırasında beyinde sinapslar arasında yeni bağlantılar kurulur. Burada yukarıda gösterilen resimdeki gibi aksiyon içeren FPS oyun tipinden bahsediyoruz. Bu oyun türünde oyuncu oyundaki karakterdir ve oyunu birinci kişi gözünden oynar. Aldığı kararlar oyunun devamını etkiler. Bu durumda oyuncuya, dolayısıyla beyne, düşen bir sorumluluk söz konusudur. Oyuncu algı ve biliş becerilerini oyunun akışına uygun bir şekilde ve dikkatli kullanması gerekir.
İkinci olarak, aksiyon içerikli bilgisayar oyunları dislektik çocukların daha iyi okumalarını sağlamaktadır. Ulusal Nörolojik Bozukluklar ve İnme Enstitüsü (NINDS)’nün yaptığı tanıma göre disleksi, beyin merkezli (brain-based) türden olup özel olarak bireyin okuma yeteneğini etkileyen bir öğrenme bozukluğudur. Bu bireyler normal zekaya sahip olmalarına rağmen genellikle beklenenden önemli ölçüde düşük seviyelerde okurlar. Dr. Andrea Facoetti öncülüğünde İtalyan araştırma ekibi 2013 yılında 10 yaşındaki çocuklara 12 saatlik aksiyon video oyunu oynatarak (80 dakika süren mini oyunlar dizisi şeklinde) yaptığı çalışmayla, aksiyon video oyunlarının dislektik çocukların okuma becerilerinin geliştirdiğini bildirmiştir. Bilimsel yöntemler ve etik kurallar çerçevesinde gerçekleştirilen bu çalışmada çocukların oyun oynatılmadan önceki ve oyun oynatıldıktan sonraki okuma ve dikkat becerileri karşılaştırılmıştır. Bu çocukların oyundan sonraki okuma hızlarının doğrulukta herhangi bir götürüsü olmadan geliştiği görülmüştür.
İNSANLAR NEDEN AKSİNİ DÜŞÜNÜR?
Bu konuda ders kitapları ve medya gibi unsurların rolü büyüktür. Örneğin psikolog Serap Duygulu kendisi ile yapılan bir röportajda (CNN TÜRK, 2014) şiddet içerikli bilgisayar oyunlarının çocuk gelişimi için tehlikeli olduğunu ve zamanının çoğunu bu türde bilgisayar oyunları ile geçiren çocukların ilerleyen zamanlarında agresif olabileceklerini söylemiştir. Ancak, Oxford İnternet Enstitüsü’ndeki (OII) araştırmacılar gençlerde görülen agresif davranış ile şiddet içeren video oyunu karşısında geçirilen zaman arasında herhangi bir ilişki olmadığını bildirmiştir. Araştırmada belirli sayıda çocukların şiddet içerikli video oyunu oynamadan önceki ve oynadıktan sonraki davranışları gözlemcileri yardımıyla incelenmiştir. Ayrıca gençlerde görülen agresyonun şiddet içerikli video oyunları ile ilişkili olmadığı da belirtilmiştir (13 Şubat 2019). Konu hakkındaki çalışmaların birçoğunun görece yeni olması nedeniyle, ebeveynlerin ortak bir yanılgı içerisinde olduklarının farkında olmamaları normal bir durumdur.
Sonuç olarak, belirli türdeki bilgisayar oyunlarının bilişsel becerilere ve dislektik çocuklardaki okuma hızlarına sağladığı faydaya bakılarak başarıya olan katkısı anlaşılmaktadır. Bu durumda ebeveynler çocuklarına belirli zamanlarda da olsa aksiyon video oyunları oynayabilmeleri konusunda izin vermelidirler. Aksiyon video oyunu oynamanın sakıncalı olduğu düşüncesinin aksine, bilişsel beceriler ve bazı okuma problemleri yaşayan çocuklar üzerinde olumlu etkileri vardır. Bu etkiler çocukları sınıflarında daha başarılı yapacaktır.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
1. Boot, W. R., Blakely, D. P., & Simons, D. J. (2011). Do action video games improve perception and cognition?. Frontiers in psychology, 2, 226.
2. Franceschini, S., Gori, S., Ruffino, M., Viola, S., Molteni, M., & Facoetti, A. (2013). Action video games make dyslexic children read better. Current Biology, 23(6), 462-466.
3. Griffiths, M. D. (2002). The educational benefits of videogames. Education and health, 20(3), 47-51.
4. Przybylski, A. K., & Weinstein, N. (2019). Violent video game engagement is not associated with adolescents’ aggressive behaviour: evidence from a registered report. Royal Society open science, 6(2), 171474.
Gönderinin Yazarı
Uludağ Üniversitesi
onurbayirli17@gmail.com
Ruhsal Hastalıklar ve Bakım Vericiler 
Empatinin Fizyolojisi: Ayna Nöronlar 
Bir Yok Oluş Bir Var Oluş 
Ruh Sağlığı Mitleri ve Gerçekleri 
Seyirci Etkisi 
Yoğun Bakım Ünitelerindeki Hastalarda Deliryum ve Ajitasyon Yönetimi
Kapsamlı bir şekilde bakıldığında bilgisayar oyunlarının zararlı olduğu kadar faydalı yönleri de var. Burada biraz terazi uygulaması yapmak gerekebilir. Yani kâr zarar oranı.