Bir önceki yazımızda ”Yaşlı İstismarı ve İhmalinin’‘ genel olarak tanımını yapıp çeşitlerinden bahsetmiştik. Bu yazımızda da ”Yaşlı İstismarı ve İhmalinin Önlenmesinde Modellerinin” neler olduğunu ele alacağız. İyi okumalar.
Yaşlı istismarının önlenmesinde temel amaç, yaşlı bireyi korumak ve daha ileri istismarı önlemektir. Bu sürece
yönelik genel olarak “eş istismarı modeli”,“destekleyici model” ve “yetişkin koruma” olmak üzere üç model benimsenmiştir.
Eş-istismarı modelinde, istismara uğrayan bireyin çatışma çözülene kadar istismar edilen ortamdan uzaklaştırılmasıdır. İstismara uğrayan birey önlemleri almak için yetkilidir. Buna rağmen bu model, özellikle istismara uğrayan yaşlı birey için yaşadığı ev kendinin ise ve taşınma ile ilgili isteksizse uygun olmayabilir. Destekleyici modelde, istismar eden ve istismara uğrayan yaşlı birey ile ilişkisi olmayan bir kişi yaşlı bireye yardım etmektedir (Örneğin; istismara uğrayan yaşlı bireye yardım eden komşu). İstismara uğrayan yaşlı bireyin hak ve özgürlüklerinin yasalar ve sağlık personelleri aracılığı ile desteklemesi ve yürütülmesini içerir. Yetişkin-koruma modeli, istismarın zorunlu olarak bildirilmesini ve kurum destekli bakımın sürdürülmesini içerir (Örneğin; devletin istismara uğrayan kişiyi tespit edip yaşlı bakım evine yerleştirmesi). Ancak henüz yetkili alanlarda etkisi kanıtlanmış değildir. Her model problemin tanımlanması, bilgi sağlanması, yaşlı bireyin karar verme kapasitesi ve seçimler yapmasına yardımı içermesine rağmen, destekleyici model genel olarak en uygun model olarak kabul edilmektedir. Yaşlı bireyler tekrar şiddete maruz kalma korkusu, aile üyeleri ile bağların kopması korkusu ve aileden ayrılıp sosyal bir kuruma gönderilmekten ve yasal süreçlerin verdiği korku ve kaygı ile istismar veya ihmale uğradıklarını söylemezler. Bu neden ile istismar ve ihmalin önlenmesinde en etkin durum sağlık çalışanları, yaşlı bireyin ve toplumun bilinçlendirilmesidir.
- Toplumun ve özellikle yaşlıya bakım veren sağlık personeli, aile üyelerinin yaşlılık ve sorunları, yaşlı istismarı ve ihmali konusunda bilgilendirilmesi ve bu konuda medyanın desteğinin de alınması önemlidir.
- Yaşlıya sevgi ve saygı bilincinin kazandırılmasında ailelere ve eğitim kurumlarına önemli sorumluluklar düşmektedir. Bu bağlamda ilköğretim, lise ve üniversiteleri kapsayan aktiviteler planlanmalıdır.
- Özellikle istismar ve ihmal yönünden risk taşıyan yaşlı bireylere (Alzheimer, demans gibi mental sorunu olan hastalar gibi) bakım verenlerin sorumluluklarını yerine getirmede yaşadıkları bilgi ve beceri eksikliği, yaşadıkları korku, anksiyete, stres, davranış sorunları, baş etmede yetersizlik, iletişim kurma ve tedavi gibi konularda topluma yönelik eğitim, danışmanlık ve sosyal destek hizmetlerinin sağlanması son derece yararlıdır.
- Yaşlılık konusunda politikaların üretilmesi ve bu politikaların yaşama geçirmesi konusunda ilgili kurumların daha duyarlı davranması gerekmektedir.
- Ülkemizde yaşlı bakımıyla ilgili yürürlükte olan mevzuatın toplumun sosyo-kültürel yapısına uygun olarak güncelleştirilmesi gerekmektedir. Yaşlılık politikalarının geliştirilmesinde temel felsefe üç amacı kapsamalıdır:
- Öncelikle yaşlıların parasal güvencesi teminat altına alınmalıdır.
- Yaşlıların topluma aktif katılımını sağlayacak olanaklara yer verilmelidir.
- Yaşlıların kendilerini geliştirmelerine, sağlıklı yaşlanmalarına ve sağlıklı yaşamlarına olanak sağlayacak hizmetler sunulmalı ve ortamlar yaratılmalıdır.
Sonuç olarak; yaşlı bireyler, toplumun insan kaynaklarının önemli ve değerli bir unsurunu oluşturmaktadır. Bu nedenle sağlık, eğitim kurumları, medya ve halkın bu konuda farkındalığını artırmaya yönelik aktiviteler planlanmalı, bu planlanmalar hayata geçirilmeli ve aktiviteler geliştirilerek artırılmalıdır.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
- Akdemir, N. , Görgülü, Ü. & Çınar F. , İ. (2008). Yaşlı İstismarı ve İhmali. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi. (68–75).
- Fadıloğlu, Ç. & Şenuzun, Aykar, F. (e 2012). Yaşlıda istismar ve ihmale yaklaşım. Ege Tıp Dergisi. 51; Ek Sayı /: 69-77
- Gülen, M. , Aktürk, A. ,Acehan, S. , Seğmen, M. S. , Açıkalın, A. & Bilen, A. (2013). Yaşlı İstismarı ve İhmali. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 22(3):393-407.
- Yeşil, P. , Taşçı, S. & Öztunç, G. (2016). Yaşlı İstismarı ve İhmali. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 6(2): 128-134.
Psikiyatri hemşireliği yüksek lisans öğrencisi . Nöropsikoloji, psikoseksüel bozukluklar ve psikoterapi ilgi alanlı keşif sever.
